Değerlendirme Notu / Emin Dedeoğlu & Onuralp Aydın

"Türkiye’de 15 Temmuz darbesi uluslararası kamuoyunun ilgisini çekmeye devam ediyor. Hemen ertesi gün Batılı ülkelerin darbe girişimini kınama açıklamaları şimdilerde darbe girişimi sonrası alınan kararların Türkiye’yi demokrasiden daha da uzaklaştıracağına ilişkin kaygılara bırakmış gözüküyor. Dışardan bakıldığında 21.yüzyılda AB adayı, kişi başı geliri 9.130 USD olan bir ülkede darbe girişimi yapılması oldukça şaşırtıcı. Üstelik İslami referansları olan bir cemaatin devlete ve orduya sızan ve yıllarca uyuyan üyelerinin aldıkları siyasi destek ve/veya hoşgörünün de sayesinde çok güçlenerek, kendilerince uygun bir zaman bulup devleti ve ülkeyi rehin almaya çalışmaları Batılı kamuoyu için hayatın olağan akışı içinde gerçek olması mümkün olmayan bir aksiyon filmi senaryosunu andırıyor.

Türkiye gerçekliğini anlamak Batılı dostlarımız için zor olsa da bu ülke darbelere hiç yabancı değil; çeşitli gerekçelerle TSK, emrinde olması gereken seçilmiş hükümete 1960 yılından itibaren ortalama her 10-12 yılda bir şekilde müdahale ediyor.  Her bir darbe girişiminin kendine özgü yanları olması kaçınılmaz. Ama ne olursa olsun, bu darbe girişimleri her şeyden önce, kapsamlı analizlere gerek kalmadan ülkenin demokrasi kalitesi konusunda çok kötü sinyaller veriyor, genel bir olumsuz izlenim oluşturuyor.

Bu aşamada darbe girişimin hemen ertesinde OHAL kapsamında bazı tedbirler ivedilikle alınıyor. Bu tedbirler daha çok Silahlı Kuvvetlerin özerkliğini ve kurumsal yapısını değiştiren ve sivil kontrole açan nitelikte tedbirler. Ama bu meseleye daha geniş ve tarihsel bir bakış açısıyla bakıp gerçekçi bir analiz yapmadan alelacele alınan bu tedbirlerin ne kadar faydalı olacağı da kuşkulu gözüküyor. Kaş yapalım derken göz çıkartılabileceği; kurumsal yapıyı iyi düşünmeden-tartışmadan değiştirmenin sonucunda daha da siyasallaştırabileceği riski ortaya çıkıyor.

Bu yazının konusu bunlar değil, buna ilişkin daha soğukkanlı ve derinlikli değerlendirmeler yayın organlarında çıkmaya başladı, devam edecektir. Bu yazıda başarısız darbe girişimi sonrası farklı politikaları tercih eden Venezüella ve İspanya örneğini kısaca özetleyeceğiz. Kuşkusuz her ülkenin ve tarihsel zaman diliminin kendi özgüllüğünü göz ardı edip genel teoriler çıkartmak anlamlı olmayacaktır ama farklı ülkelerin benzer deneyimlerini bilmek, karar alıcılara seçenekler ve sonuçları konusunda birkaç fikir verebilir."

Değerlendirme notunun tamamına erişmek için tıklayınız.