Politika Notu / Doç. Dr. Yetkin Çınar & Doç. Dr. Türkmen Göksel

Bu politika notunda Yüksek Seçim Kurulu’nun kesin sonuçlarını açıklamasının ardından 24 Haziran 2018 Milletvekili (MV) Genel seçiminde; “Oy dağılımları, yeni sistemin etkisi ve temsilde adalet açısından neler oldu?” ve “Oluşan yeni Meclis’te güç dengeleri, işbirlikleri ve koalisyonlar açısından neler olabilir?” sorularına sayısal ölçütlere yanıt vermeye çalışılmıştır.

Sonuçlara göre, Meclis’te salt çoğunluğa (301 MV) hiçbir parti tek başına ulaşamamıştır. 2015 Kasım seçimlerinde yer almayan İYİ Parti’nin %9,96’lık oy oranına karşılık AK Parti’nin 6,94, CHP’nin 2,68 ve MHP’nin 0,80 puanlık oy kaybı olmuştur. HDP ise oylarını 0,94 puan artırmıştır.

Listelerden gelen isimlerle birlikte Meclis’te 8 parti temsil edilecektir. Bu açıdan ve hesaplanan diğer göstergelerle, ilk defa uygulanan ittifaklı seçim sisteminin özellikle seçim barajından korunma etkisiyle temsilde adaleti artırdığı söylenebilir. Bu açıdan bakıldığında 2018 seçimi  -ittifak sisteminin de etkisiyle- 2002 ve sonrasında yapılan 6 seçim arasında (2015 Haziran seçimiyle birlikte) temsilde adalet düzeyinin en yüksek olduğu iki seçimden biridir. Bununla birlikte, yapılan simülasyon sonuçlarına göre -eğer ittifak olmasa idi-  2018 seçimi son 6 seçim arasında temsilde adaletin en az sağlandığı 3. seçim olacağı sonucuna ulaşılmıştır. İttifaklarla birlikte %10 seçim barajının (toplam oy %10’u geçtiğinde ittifaka katılan partiler için ortadan kalksa da) ittifaka katılmayan partiler için yine önemli bir engel olduğu ve bu bakımdan temsilde adaleti önemli ve olumsuz yönde etkileyebileceği yine simülasyonlarla ortaya konmuştur.

Partilerin bölgesel bazda 2015 Kasım seçimlerine göre oy değişimi yaşadıkları bölgeler belirlenerek partiler bu açıdan birbirleri ile kıyaslandığında ise şu sonuçlara ulaşılmıştır: AK Parti’nin (en çok) oy kazandığı iller doğu ve güneydoğu illeridir. Bu illerin %80’den fazlası aynı zamanda HDP’nin en çok oy kaybettiği iller arasındadır. Ayrıca HDP’nin (en çok) oy kaybettiği illerde MHP oyunu artırmıştır. MHP’nin en fazla oy kazandığı iller aynı zamanda AK Parti’nin en fazla oy kaybettiği iller arasındadır.  İYİ Parti’nin ilk defa katıldığı seçimlerde en fazla oy aldığı illerin çoğunluğunun aynı zamanda hem MHP’nin hem de CHP’nin en fazla oy kaybettiği iller arasındadır. Son olarak HDP’nin en fazla oy kazandığı iller ile CHP’nin en fazla oy kaybettiği illerin de büyük oranda örtüştüğü tespit edilmiştir. Tüm bu sonuçlar metnin ekindeki bir tabloda sunulmuştur.

Çalışmada son olarak, hiçbir partinin Mecliste çoğunluğu elde edememesi nedeniyle Meclis’te karar almayı gerektiren durumlarda “konu-temelli” koalisyonlar döneminin başlayacağı varsayılmış, bu açıdan önümüzdeki dönemde partilerin koalisyon olasılıklarını da dikkate alan “Güç endeksleri” hesaplanarak analiz edilmiştir. Bu analizin temel sonucu; 301 MV ile ulaşılan çoğunluk yeter sayısına göre 2015’te AK Parti’nin tek başına iktidar olmasının verdiği 1,00 güç endeks değerinden 2018’deki Meclis dağılımına göre 0,64 endeks değerine düştüğü ve sadece MHP ile yapabileceği bir koalisyon konusunda ise gücünün MHP ile eşit olduğu tespit edilmiştir. 360’tan fazla MV ile geçilen karar nisabına göre ise, yani bir Anayasa değişikliği teklifini referanduma götürmek üzere, AK Parti’nin asıl olarak CHP ve HDP ile anlaştığı konularda daha kolay ilerleyebileceği anlaşılmaktadır.

Politika notuna erişmek için tıklayınız.