Tersine beyin göçü politikalarının daha üst ölçekli bir göç politikasının parçası olarak tasarlanması gereğine dikkat çeken TEPAV, destek politikalarının ülkeye geri dönecek T.C. vatandaşı bilim adamlarına ek olarak, diğer ülkelerden de Türkiye'ye yabancı bilimsel işgücünü çekmekte etkin olacağını açıkladı.

ANKARA- TEPAV, sanayi politikaları dahilinde belirlenen nitelikli işgücü ihtiyacını sağlamak için yurtdışındaki T.C. vatandaşlarının yerlerini ve çalışma alanlarını belirlemek üzere "Beyin Havuzu" diye adlandırılabilecek bir envanter oluşturulması gerektiğini açıkladı.

Araştırmacılar Zeynep Esra Tanyıldız, Selin Arslanhan ve Yaprak Kurtsal tarafından hazırlanan "Tersine Beyin Göçü Politikalarının Sanayi Politikalarına Entegrasyonu: Ülke Örnekleri ve Türkiye İçin Dersler" başlıklı politika notu yayımlandı.

Çalışmada, tersine beyin göçü politikalarının daha üst ölçekli bir göç politikasının parçası olarak tasarlanması gereğine dikkat çekildi. Güney Kore'de bilim ve teknoloji alanında çalışacaklara ayrıcalıklar sağlayan "yeşil kart" uygulamasına benzer değişiklikler ve bu değişiklikleri destekleyecek politikaların, ülkeye geri dönecek T.C. vatandaşı bilim adamlarına ek olarak diğer ülkelerden de Türkiye'ye yabancı bilimsel işgücünü çekmekte etkin olacağının belirtildiği çalışmada, "Özellikle, batı ülkelerinin yanı sıra doğu ülkelerinden de nitelikli işgücü çekmeye yönelik politikalar geliştirilmesi Türkiye'nin sanayi politikası ihtiyaçları doğrultusunda gelişim sürecine önemli katkılar sağlayacaktır" denildi.

TEPAV'ın notunda, uluslararası göç çalışmalarının beyin göçünün ekonomik kalkınma ile ilişkisini sıkça işlediğine dikkat çekildi. "Özellikle gelişmekte olan pek çok ülke için, yurtdışında eğitim görmüş 'transnasyonal' işgücü, araştırma ve geliştirme için gerekli olan teknoloji transferinin önemli bir kaynağıdır. Ayrıca, bu işgücü, geldikleri yabancı ülke ile bağlantıları üzerinden de kolektif çalışmalara ve eğitim sirkülasyonuna olanak sağlamaktadırlar" denildi. Güney Kore, Çin ve Hindistan'daki başarılı girişimlerin, beyin göçünü tersine çevirme konusunda diğer ülkeler için örnek oluşturduğu ifade edilen Not'ta, bu ülkelerin özellikle bilim ve teknoloji alanında yurtdışında eğitim almış vatandaşlarını istihdam etmekteki başarılarının oldukça cesaret verici olduğu kaydedildi. Not'ta, "Bahsi geçen bu ülkelerde geri dönüşün başlaması, her ne kadar bu ülkelerdeki ekonomik gücün artması ile gerçekleşiyor olsa da, ekonomik gücün artmasının bir nedeninin de ekonomiye katılan beyin gücü olduğu söylenebilir" denildi.

Türkiye diğer ülkelerin deneyiminden nasıl bir ders çıkarabilir?

TEPAV'ın çalışmasında, Türkiye'ye ilişkin olarak ise özellikle öncelikli alanlarda, yurtdışında yaşayan nitelikli işgücünün Türkiye'ye dönmesinin cazip hale getirilmesi konusunun ön planda tutulmasının ve sanayi politikalarının içerisine dahil edilmesinin büyük önem taşıdığına dikkat çekildi. Yurtdışından dönüşü cazip kılmak için dönenlerin fikirlerini somut projelere dönüştürmelerini sağlayacak mevzuat, patent ve fikri mülkiyet gibi konularda hem bilgi yardımı hem de kolaylıklar sağlanması gerektiği vurgulanan Not'ta, "Bilimsel işgücünü hem çekmek, hem de tutabilmek için yenilikçi insan kaynakları uygulamalarına gidilmelidir. Hindistan örneğinde de olduğu gibi, özellikle inovasyona yönelik çalışmalarda, buna ön ayak olacak personele ayrıcalıklı teşvikler sağlanmalıdır" denildi. Çalışmada sıralan diğer öneriler de şöyle:

• Nitelikli işgücünü ülkeye çekmede sektörel ayrıştırılmaya gidilmelidir.
• Yerel yönetimlerin, teknoloji kümelenmelerinin yer aldığı bölgelerin nitelikli işgücüne doğrudan ulaşabilmesi ve onları bu bölgelere çekebilmesi için de ek teşvik ve yöntemler geliştirmeleri gerekmektedir.
• Yurtdışında, özellikle kariyerlerinin başında olan T.C. vatandaşlarına yeni gelişen alanlarda eğitim fırsatları tanınmalıdır.
• Sanayi politikaları dahilinde belirlenen nitelikli işgücü ihtiyacını sağlamak için yurtdışındaki T.C. vatandaşlarının yerlerini ve çalışma alanlarını belirlemek üzere bir envanter oluşturulmalıdır. Bu konuda Türkiye'de girişimler olmasına rağmen, sanayi politikaları ile bağlantısı henüz kurulmamıştır.
• Nitelikli beyin gücünü sadece teknoloji üretimi aşamasında sağlamak yeterli değildir. Teknoloji firmalarını küresel standartlarda yönetmek ve elde edilen ürünleri üretim sonrasında pazarlayabilmek için, yurtdışında yaşayan ve teknoloji üretiminin her aşamasında deneyim sahibi olmuş olan T.C. vatandaşlarıyla bağlantıya geçmek/iş birlikleri oluşturmak faydalı olacaktır.
• Yaratıcı finansman yöntemleri geliştirilmeli; girişim sermayelerinin sadece para akışındaki rolü değil, üretim sonrasındaki aşamalarının rolü de dikkate alınmalıdır.
• İsrail örneğinde olduğu gibi ekonominin kötüye gittiği dönemlerde de teknoloji firmalarını koruyacak vergi ve usul ayrıcalıkları geliştirilmelidir.
• Firmaların inovasyon kapasitelerini arttırmaları için yurtdışından ülkeye çekilecek beyin gücünün asimilasyonunun ya da içine kapalı bir biçimde çalışmasının önüne geçecek düzenlemeler yapılması teşvik edilmelidir.