Hamas haziran ayında, Gazze'nin kontrolünü silah kullanarak ele geçirdi. Gazze'de el-Fetih idaresi, böylece, resmen sona erdi. O zamandan beri Gazze'de yaşamak daha da zor hale geldi. Bakın bir malumatla başlayalım isterseniz. Sonra onun düşündürdüklerini alt alta bir sıralayalım. Ocak 2007 tarihinde Gazze'de inşaat sektöründe faaliyet gösteren işletme sayısı 120 civarındaydı. İnşaatlarda ise yaklaşık 42.000 kişi çalışıyordu. Böyle bakarsanız sektör Gazze nüfusunun yaklaşık yüzde 10'una doğrudan geçinme imkânı sağlıyordu. Temmuz 2007'nin ilk haftasında çalışan işletme sayısı 50'ye, inşaat sektörü istihdamı ise 7000'e geriledi. Böylece inşaat sektöründen geçinenlerin bir bölümü daha işsizler arasına katılmış oldu. Bu, elbette iyi bir gelişme değil. Gelin birkaç sonuç çıkaralım.
İlk sonuç açık herhalde. Gazze'de en kolay bulunabilenler listesinin başında silah yer alıyor. En zor bulunanlar listesinde ise güvenlik ile istihdam birincilik için yarışabilirler. Hamas'ın Gazze'nin askeri-politik kontrolünü ele geçirmesi istihdam problemini daha da büyüttü. Yukarıdaki rakamlar bu duruma işaret ediyor.
İthalat durdu, firmalar da
Peki ne oldu da istihdam problemi arttı? İnşaat yaptıranlar, mal sahipleri, yapmakta oldukları işlerden politik durumun kötüleşmesi, güvenlik şartlarının ağırlaşması nedeniyle vazgeçtikleri için mi işsizlik ordusuna katılanların sayısı biraz daha arttı? Hayır. Gazze'deki inşaat projelerini UNRWA, UNDP gibi Birleşmiş Milletler örgütleri finanse ediyorlar esasen. Ya mülteciler için konut yapıyorlar ya da bir dizi altyapı projesi gerçekleştiriyorlar. Dolayısıyla uluslararası örgütlerin, tam da Filistin halkına yardım etmek için tasarlanmış projeleri, Filistin halkına istihdam sağlıyor Gazze'de. Bu da ikinci tespit. Şimdi gelelim üçe.
Dolayısıyla mal sahipleri, Hamas askeri operasyonundan korktukları için bölgeden kaçabilecek durumda değiller. İşletmelerin kapanmasının arkasında, inşaat faaliyetlerini sürdürmek için gereken girdilerin Gazze'ye ithal edilememesi yatıyor. İnşaat yapmak için, çimento, kum, demir, tuğla gerekiyor. Ayrıca inşaat makineleri ve kamyonların da parçaya ve bakıma ihtiyacı var. Bu arada petrol ihtiyacını da unutmamak gerekiyor. Bunların hepsini Gazze'den temin edebilmeniz mümkün değil. Filistin ekonomisi, bu nedenle İsrail firmaları ile İsrail lojistik sektörü ile birlikte çalışmaya ihtiyaç duyuyor. Bu da üçüncü tespit.
İthalat durunca, firmalar çalışamıyorlar. Nisan 2005'te Gazze'de yaklaşık 145 bin faal işletme varmış. Şimdi bunların sayısı 780'e inmiş. Rakamlara bakılırsa, Filistinli firmaların ithalat ihtiyacı bizimkilerden fazla. Makine-ekipman ithalatı ihtiyacı, katma değerin, yüzde 80'ine varıyor. O da nereden geliyor?
İsrail ekonomisi de etkilendi
Esasen İsrail'den. Peki, şimdi neden gelmiyor? Çünkü İsrail ile Gazze arasındaki Al Montar/Karni sınır kapısında insani yardım dışındaki geçişlere izin verilmiyor. Karni'den bir-iki haftadır günde 30 kamyon geçiyor acil ihtiyaçlar için. Ama Filistinli firmaların ithalat gerekleri için günde en az 100 kamyonluk bir girişe ihtiyaç var. Durumdan yalnızca Filistinli firmalar değil, onlarla çalışan İsrail firmaları da şikâyetçi.
İsrail Odalar Birliği Başkanı tam da bu nedenle daha yeni bir açıklama yayımladı. Karni'den geçişlerin engellenmesinin İsrail ekonomisi için de olumsuz sonuçlara yol açtığını söyledi. Radikal İslamcı genleri nedeniyle Hamas, İsrail'in bölgedeki varlığını bir gerçeklik olarak kabul etmekte istediği kadar zorlansın. İsrail-Filistin firmaları arasındaki ilişki kopunca, ortada bir Filistin ekonomisi kalmıyor zaten. Garip değil mi? Gazze'de hızlı istihdam artışının tek şartı İsrail-Filistin ekonomik bağlarının kurulması. Bunun dışındaki opsiyonlar daha yavaş istihdam artışı getirecek. Hızlı refah artışının yolu iki ekonomiyi birbirine hızla entegre etmek. Bu da dördüncü tespit olsun müsaadenizle.
Devlet aygıtı iptal oldu
Herkes şikâyetçi ama Karni hâlâ problemli. Neden öyle? Çünkü Gazze'de resmi devlet aygıtı iptal oldu. Sınırdan kamyon geçecek, güvenliği sağlayacak resmi polis yok. Ne olduğu belirsiz silahlı milisler var. O silahlı milisler kamu görevlisi taklidi yapıyor. Sınırdan kamyon geçecek, gümrük işlemlerini kimin yapacağı belli değil. Pasaportlara kim bakacak? Karşı tarafla koordinasyonu kim gerçekleştirecek? Bütün bunların İsrail tarafı ile bir anlaşmaya bağlanması gerekiyor. Ama Hamas, İsrail'le konuşmuyor. Çünkü öyle bir mekanizma yok. Konuşulmayınca işler çözülmüyor, ticaret akmıyor. Peki, askeri bir operasyonla Gazze'de yönetimi ele alan Hamas acaba ne bekliyordu? Yarısı kendilerine oy vermemiş Gazze halkını rehin alarak, varlıklarını tescil ettirmeyi mi? Yoksa olup biten, yalnızca anlık bir ideolojik transın sonucu muydu? Daha belli değil. Ama görünen o ki, Gazze halkının daha çekeceği var, bu radikal İslamcı "ideolojik trans geni"nden. Hamas'a gereken kuvvetli bir "pragmatizm aşısı"dır.
Bu köşe yazısı 21.07.2007 tarihinde Referans Gazetesi'nde yayınlanmıştır.
