Yemen’de 2012 yılında yıllık enflasyon oranı yüzde 17,3. Türkiye’de yüzde 8,9 ve Uganda’da yüzde 14. Onlarda bizden daha yüksek bir enflasyon var. Böyle bakarsanız, Yemen’de ve Uganda’da banka mevduat faiz oranı ile enflasyon oranı arasındaki fark yaklaşık yüzde 2 puan kadar. Hâlbuki Türkiye’de yüzde 7’nin üzerinde. Bizde hakikaten bir gariplik var.
Bugün herkes “Merkez Bankası faiz oranını düşürür mü?” diye merak ediyordu. Malum, faiz oranı konusunda yürüyen bir siyasi tartışmamız var. Şimdi hiç “peki, faiz oranı gibi teknik bir parametre konusunda, neden bilen bilmeyen herkes konuşuyor?” diye sormayacağım. Neme lazım. Söylenen her lafın elbette gerçek hayatta bir karşılığı var. Eğer merak ediyorsanız etraftaki satılmayan daire stokuna bakabilirsiniz. Ne demişler? Dil, ağrıyan dişe gidermiş. Benim bugün derdim başka. Hakikaten söylendiği gibi faiz oranlarının en yüksek olduğu yer Türkiye midir? Evet. Gelin bir anlatayım.
Önce dünyanın banka mevduatına en yüksek faizi veren ülkesi hangisi diye google’ladım internette. Bir dizi bankanın yayımladığı listelerde Türkiye ilk beş içinde çıktı. “Canım, bunlara güven olmaz” dersiniz diye, bir de Dünya Bankası veri tabanına baktım.
Dünya Bankası, pek çok iktisadi parametre konusunda bir veri tabanı tutuyor. Merak ettiğiniz neyse, girip bakabiliyorsunuz. Ben de oraya baktım. Veriler biraz geriden geliyor ama büyük resmi görmek mümkün. Dünya Bankası verilerinde banka mevduat faizleri serisi var. 2012 yılı için sonucu açıklıyorum: Mevduat faiz oranı yüzde 10 ve üzerinde olan tam 22 ülke var dünyada. Koca dünyada tam 22 ülke. Buyurun buradan yakın bakalım. Ve Türkiye ne yazık ki bu 22 ülkenin içinde yer alıyor. Kimlerle birlikte? Yemen, Venezuela, İran, Bangladeş, Malawi, Kenya, Gana, Madagaskar, Gürcistan, Ukrayna gibi ülkelerle birlikte. Hoş değil ama durum böyle. Bu, ilk akılda tutulması gereken nokta.
Sonra bu listeden enflasyon oranı, faiz oranının üzerinde olan 5 ülkeyi attım. Yabancı yatırımcı ne yaptığını bilmeyen ülkeye zaten gitmez diye. Ne etti? Dünyada banka mevduatına yüzde 10 ve üzerinde faiz veren, verdiği faiz de enflasyon oranının üzerinde kalan 17 ülke kaldı. Türkiye ilk 17’ye girmekle kalmadı, Yemen’in ardından 2’inciliği de kimselere kaptırmadı. En yüksek faiz oranı Yemen’de, mevduat faiz oranı yüzde 20. İkinci Türkiye. Türkiye’de mevduat faiz oranı yüzde 16 düzeyinde raporlanmış. Üçüncü ise Uganda. Mevduat faiz oranı orada da yüzde 16 civarında. Demek ki neymiş? Hakikaten söylendiği gibi Türkiye’nin faiz oranı çok yüksekmiş. Banka mevduat faiz oranlarının yüksekliği açısından dünyanın sayılı ülkelerinden biriyiz. Bunu da ikinci olarak bir not edeyim.
Listedeki yerimizi zihinlerimize nakışlamak isterim. Dünyada en yüksek banka mevduat faizini veren Yemen’de kişi başına gelir 2012 yılında 1341 dolar. Türkiye’de 10661 dolar. Uganda’da ise 541 dolar. Bu listede bence bir gariplik var. Türkiye, 10 bin doların üzerinde kişi başı gelire sahip olup yüksek faiz veren tek ülke. Şimdi, siz yabancı yatırımcı olsanız, bu üç ülkeden hangisine paranızı emanet edersiniz? Hemen söyleyeyim, elbette Türkiye’ye gelirsiniz. Üçüncü noktayı da not ettiniz mi?
Türkiye’de faiz oranı küresel ölçekte rekor düzeyde yüksektir. Buraya kadar söylenenler doğru. Peki, ama Türkiye’de faiz oranı neden bu kadar yüksektir? Ben burada bir önemli nedenin yüksek enflasyon oranı olduğu kanaatindeyim. Hemen rakamları vereyim. Yemen’de 2012 yılında yıllık enflasyon oranı yüzde 17,3. Türkiye’de yüzde 8,9 ve Uganda’da yüzde 14. Onlarda bizden daha yüksek bir enflasyon var. Böyle bakarsanız, Yemen’de ve Uganda’da banka mevduat faiz oranı ile enflasyon oranı arasındaki fark yaklaşık yüzde 2 puan kadar. Hâlbuki Türkiye’de yüzde 7’nin üzerinde. Bizde hakikaten bir gariplik var. Bizim burada faizin üzerinde yüksek bir de risk primi var. Bu da olsun dördüncü nokta.
Peki, neden? Yemen’in finanse edilmesi gereken cari işlemler açığı toplamı yalnızca 1,5 milyar dolar. Uganda’nınki 0,5 milyar dolar. Hâlbuki Türkiye’nin hayatını idame ettirebilmesi için finanse etmesi gereken yıllık cari işlemler açığı 100 milyar doların üzerinde. Çok para bulmak zorunda olan, çok maliyete katlanmak durumunda kalıyor bir nevi. Dünya Bankası rakamlarına bakınca bana öyle geldi.
Doğru, faiz yüksek. Yüksek enflasyonda da ilk 10’un içindeyiz. Ama özellikle cari işlemler açığı tutarı çok kocaman. Riskli olan galiba bu işte.
Bu köşe yazısı 26.08.2014 tarihinde Radikal Gazetesi'nde yayımlandı
