Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas, İsrail ile Filistin Oslo Anlaşması’nı imzaladığında 58 yaşındaydı. Görüşmeler 20 yıl önce karara bağlanmıştı. O zamanlar Filistin Yönetimi yaklaşık beş yıllık geçici bir süre için küçülen bir devlet organı olarak oluşturulmuştu. Nihai statü görüşmelerinin en geç 1996’da başlaması bekleniyordu. Anlaşma, her biri savaşçı liderler olan Yaser Arafat ve İzak Rabin tarafından imzalanmıştı. Bir başka savaşçı lider Ariel Şaron 2003 yılında, Anlaşma’nın onuncu yıldönümünde, süreci yeniden canlandırma girişiminde bulundu. Gelin görün şimdi neredeyiz… Nihai statü görüşülmedi. Geçici Ulusal Yönetim hala duruyor. Arafat yok, Rabin yok, Şaron yok. İsrail-Filistin çatışmasının müzakereyle çözülmesine yönelik Kerry süreci başlarken, Mahmud Abbas artık 78 yaşında.

Geçen gün Ramallah’taydım. Orada olduğum süre zarfında bunun İsrail ve Filistin arasında müzakereli barış için son şans oluğunu defalarca duydum. Ama ben o kadar emin değilim. Bana sorarsanız ikinci seçeneğe vurgu yapanların bile sesinde bir umut vardı. Ancak emin olduğum bir şey var. Uluslararası toplumun Filistin’deki durumdan bıktığından ve hayal kırıklığı içerisinde olduğundan eminim. Özellikle son 20 yıldır pek çok kuruluş Filistinlilerin hayatını kolaylaştırmak için para akıtıyor. Ama aslında İsrail’in İşgal Yönetimi’ne finansman sağlamış ve yardım etmiş oluyorlar.

Hiçbir değişiklik olmuyor. Filistin’de çalışan eskilerden bir arkadaşımı hatırlıyorum. Şöyle derdi: “Başlarda İsrailli yetkililerle iletişim kurmak zor olur. Sonra birbirimizi anlamaya başlar, hatta arkadaş olursunuz. Başından beri tartıştığınız meselelerde ilerleme kaydetmeye başlarsınız. Bir açılım olacağına dair umut beslemeye başlar, bunun için çok büyük bir adım atarsınız. Ve derken sonraki hafta yeni bir yetkili gelir ve müzakere sürecine en başından başlarsınız.” Uluslararası toplum için bahsettiğim bu türden bir hayal kırıklığıdır.

Emin olduğum bir ikinci konu da ticaretin müzakere sürecindeki rolüyle ilgili. Eskiden, müzakereler sürerken iş projelerinin de yapılabileceği düşünülüyordu. Şimon Peres, ticari ilişkilerin Filistinlilerin hayatlarını ve dolayısıyla müzakere sürecini kolaylaştırıcı rolüne vurgu yapardı. Halihazırda zor kararlar vermeye hazır olan savaşçı liderlere yardımcı mı olalım? Bu yanlıştır. Zaten siyasi süreç tıkandığında tüm iş planları da durmuştur. Yani, siyasetle ticaret birbirine sıkı sıkıya bağlıdır. Sağlam bir siyasi amacınız yoksa, üzerinde ticari plan inşa edeceğiniz sağlam bir zemin de olmayacaktır. İşgal koşullarında ticari planların siyasi süreçlere katkı sağlaması olası değildir. Adamlar Coca Cola yönetim kurulu başkanını bile Ben Gurion havaalanında saatlerce beklettiler! Bir de Türk KOBİ’lerin yöneticilerini düşünün. Coca Cola bile İsrail’in “ikili kullanım” kaygılarından dolayı Batı Şeria’ya hidrojen peroksit ithal etmekte sorun yaşıyor. Bir de küçük şirketleri düşünün.

Bu sefer bir de Filistin Yönetimi var. Filistin’in yönetim organı ciddi miktarda idari deneyim sahibi oldu. Filistin’de devlet inşa etme süreci ekonomi politikası perspektifinden olumludur. Filistinliler artık sınai kalkınma olanaklarını sınırlayan “Paris Protokolü”nü değerlendirmeye ve değiştirmeye daha elverişli bir konumdadır. Bireylerin sınırlar arasında seyahatine izin verirken malların dolaşımına izin vermeyen bir rejim yalnızca taraflar arasındaki farklılıkları derinleştirir. Bu kez siyasi sürece Filistin Yönetimi’nin devlet inşa etme faaliyetlerinin bir parçası olarak yerelde ekonomi politikası yapma unsuru da dahil edilmelidir. Bu kez siyasi ve ekonomik adımlar birlikte atılmalıdır. Bu kez, süreç daha yenilikçi olmalıdır.

Bu köşe yazısı 24.08.2013 tarihinde Hürriyet Daily News'te yayımlandı.