Amazon, hafif hafif gazeteye, hatta dergiye doğru ilerlemeye başlamıştı. Ben, Jeff Bezos'un, WP'yi almasına bu çerçevede bakmak gerektiğini düşünüyorum.

Yeni ve ilginç bir çağda yaşıyoruz. Big Ben’in bile artık bir Twitter hesabı var. Her saat başı kaç ‘BONG’ gerekiyorsa onu söylüyor ve de her yarım saatte bir de tek bir ‘BONG’ diye şakıyor. Sesi artık bir tek Westminister’da değil, dünyanın her tarafında duyuluyor. Big Ben, Londra’da parlamentonun kulesindeki meşhur saat. Londra’nın sembolü bir nevi. Sesini duyurmak, işlevini yerine getirmek için, o da çağa ayak uydurmuş gibi duruyor. Artık özgeçmişlerde Twitter hesabı olmazsa olmuyor. Sonuçta 500 milyon kişinin Twitter hesabı var. Facebook kullanıcılarının sayısı ise 1.2 milyarı aştı. Bu, çağın temel gerçeği; teknolojik değişimin kendisi değil. Teknolojik değişimin sonuçlarının hayatlarımızı doğrudan etkilemeye başlaması. Teknoloji yeni filan değil ama gündelik hayatımızı etkileyen uygulaması şu son birkaç yılın ürünü. İnternet ve bilgi işlem teknolojisinin mavi küremizde hayatın örgütlenme biçimini değiştireceği bir sürecin galiba içindeyiz. Şimdi sıra basında gibi duruyor. Gelin bakın basın endüstrisinde bu aralar neler oluyor?

Basın aslında zor durumda. Hem burada hem de yurtdışında. Türkiye’de basının iktidar karşısındaki durumu, doğrusu ya, uygarlığımız açısından, geçen yüzyıldan kalma bir hadise. Hiç de ilginç değil. Sadece hoyrat ve kaba. Analiz edilip, ders çıkarılacak bir tarafı yok. Sadece ayıplanabilir. Amerikan basınında olup bitenler ise bu yüzyılın meselesi. Geleceğe dair bir hadise ile karşı karşıyayız, bana sorarsanız. Önce Amerikan New York Times (NYT) gazetesi yerel Boston Globe gazetesini elden çıkardı. Şimdi ise Amerikan Washington Post (WP) gazetesi el değiştirdi. WP’yi, sanal kitapçı Amazon’un kurucusu Jeff Bezos satın aldı. Şimdi herkes merak ediyor: Jeff Bezos WP’yi neden satın aldı? Bakın benim tahminim nasıl?

Nedir basının sorunu? Önce oradan başlayayım. Rakamlar durumu gösteriyor. NYT, Boston Globe’u 1993’te, bundan yirmi yıl önce, 1.1 milyar dolara satın almıştı. Şimdi 20 milyon dolara elden çıkardı. Bezos WP için 250 milyon dolar ödemeyi kabul etti. WP’yi çıkaran Graham ailesi, gazeteyi neden sattı? Çünkü reklam gelirleri hızla azalıyordu. Amerika’da daha 2006 yılında reklam pastası 50 milyar dolar büyüklüğündeydi. Kriz ile birlikte 20 milyar dolara indi. Basın endüstrisi için kötü haber. Bir de hızla etrafı saran yeni mecralar var. Yenilikçi olmak için bir dizi değişiklik ve yatırım gerekecek. Geleneksel olan için kolay iş değil yani. Bezos önce bir sanal kitapçı olarak Amazon’u kurdu. Kitap satmaya başladı. Önce verilen sanal siparişleri yerine iletmek için kocaman bir lojistik ağı kurdu. Sonra elektronik kitabı icat etti. Kelimelere ulaşmak için kâğıt ve mürekkep gerekmez oldu. Elektronik kitap okuyucu olarak Kindle’ı lanse etti. Hepimizi Kindle sahibi yaptı. Amerika ziyaretlerimde bir sevdiğim iş kitapçılarda vakit geçirmekti. Artık bitti. Dev kitapçı zincirleri artık yok denecek kadar azaldı. Bir tek, bağımsız kitapçılar kaldı. Ama orada da tat kalmadı. Hep yeni kitap var. Geçenlerde Washington’da bir kitapçıya, James Stewart’ın 1992’de çıkan ‘Den of Thieves’ini sordum. Amerikan sermaye piyasalarında, ‘içeriden öğrenenlerin ticareti’ davaları bu yıl yine başladı. Bu kitap geçen dalgadan kalma bir klasikti. Kitap yoktu. Çünkü stok tutmak pahalıydı. Kitapçıdan çıkarken, Amazon’dan kitabı elektronik kitap okuyucuma, Kindle’ıma indirdim. İlerideki Starbucks’ta okumaya hemen başladım. Bezos, kitapçıları yok etti. Aslında hiç sevmem kendisini yani.

Ama son dönemde Amazon içerik üretmeye de başladı. Önce Kindle single serisi başladı. Dergi makalesinden uzun, kitaptan kısa, kitapçıklar yalnızca elektronik olarak yayımlanmaya başladı. Öyle dünya olaylarıyla ilgili değerlendirmeler yani. Mesela Çin’de yolsuzluktan yargılanıp mahkûm olan merkez komite üyesi Bo Xilai hakkında bir single güzeldi. Hani eskiden plaklar varken, bir uzunçalarlar, LP’ler olurdu. Bir de 45’likler, single’lar. Aynen öyle işte. Amazon daha bu temmuz ayında Kindle single formatında önemli kişilerle söyleşilere de başlayacağını duyurdu. Amazon, hafif hafif gazeteye, hatta dergiye doğru ilerlemeye başlamıştı. Ben, Bezos’un, WP’yi almasına bu çerçevede bakmak gerektiğini düşünüyorum. Yeni mecralara eski mecralardan içerik transferi için yani.

İyi bayramlar, efendim.

Bu köşe yazısı 09.08.2013 tarihinde Radikal Gazetesi'nde yayımlandı.