FED önce piyasaya ek para çekmeyi durduracak, sonra para çekmeye başlayacak, daha sonra faizleri yükseltecek.

Soru: Sizce finansal piyasalarda yaşamakta olduğumuz sıkıntılar geçici mi? Soru, ekonomi politikası tepkisi açısından önemli: Geçici ise başka, kalıcı ise başka tepki vermek gerekiyor zira. Özellikle Merkez Bankası’nın yerinde olsam bu soruyu etraflıca düşünürdüm. Soruyu sordum; görevim bitmedi. Onlar da biliyordur elbette ama ‘dost kara günde belli olur’ düsturu çerçevesinde gene de bazı önemli noktaları hatırlatayım:

ABD Merkez Bankası’nın (FED’in) yaptığı açıklamalar çerçevesinde finansal piyasaların karışması genellikle FED’in atacağı bir adıma bağlanıyor. Oysa FED, bundan iki yıl önce -Temmuz 2011’de- ne tip adımlar atacağını ‘çıkış stratejisi’ başlığı altında açıkladı. Şu anda piyasaları karıştıran unsur o zaman ortada bile yoktu. Doğal olarak olmayan bir şeyden nasıl kurtulunacağının, teknik deyimiyle ona ilişkin ‘çıkış’ stratejisinin açıklanması söz konusu değildi. Bu, özellikle Türkiye’deki tartışmalarda gözden kaçıyor gibi. Kaçması neresinden bakarsanız bir garip. Zira piyasaların karışmasına FED’in haziran ayındaki toplantısından sonra Bernanke’nin yaptığı açıklamalar ve daha sonra yayımlanan toplantı özetleri neden oldu. Oysa her ikisinde de 21-22 Haziran 2011’deki toplantıda konuşulan ve Temmuz 2011’de ana hatları açıklanan ‘çıkış stratejisi’ne vurgu yapılıyor.

O zaman ortada olmayan ve şu anda piyasaları karıştıran unsur malum: FED Eylül 2012’de bir karar açıkladı. Her ay ABD Hazinesi tahvili ve ipotekli konut kredisine dayalı menkul kıymet alarak piyasaya para süreceğini belirtti. Bunun miktarını da duyurdu. Piyasayı karıştıran ise bu yılın sonuna doğru başlaması ve gelecek yılın ortalarında sona kademeli olarak bu alımlara son verileceğinin vurgulanması oldu. Oysa ‘dahası’ vardı: Bakın iki yıl önce açıklanan ve son FED toplantısında özü itibariyle hâlâ geçerli olduğu duyurulan ‘çıkış stratejisi’nde neler belirtiliyor:

Birincisi: FED’in küresel krizden sonraki dönemde bilançosunu üçe katlamasına yol açan temel unsur şuydu: FED yoğun biçimde hazine tahvili ve ipotekli konut kredisine dayalı menkul kıymet satın almıştı. Vadeleri geldiğinde, bu tahvilleri ve menkul kıymetleri verip parasını geri almıyordu. Zira böyle yapması, piyasadaki paranın FED’e dönmesi, yani parasal sıkılaştırmaya gidilmesi anlamına geliyordu. Vadesi gelenin yerine yenisini koyuyordu FED. Para politikasını ‘normale döndürme’ sürecini başlatmak için (aynen böyle diyor) bu ‘yenisini koyma’ işlemine (muhtemelen) son vereceğini belirtiyor. Yani bilançosunu küçültecek; piyasadan para çekecek.

İkincisi: İlk aşamayla aynı zamanda ya da ondan biraz sonra (ayrıntısını geçiyorum) banka rezervlerini geçici azaltma operasyonlarına girişecek ve böylelikle politika faizini yükseltme sürecine piyasaları hazırlayacak.

Üçüncüsü: Ekonomik koşullar uygun olduğunda, bir sonraki aşamada, politika faizini yükseltme sürecini başlatacak.

Dördüncüsü: İlk faiz arttırımından sonra, (konut piyasasını canlandırmak için satın aldığı) ipotekli konut kredilerine dayalı menkul kıymetleri satmaya başlayacak.

Son FED toplantısında bu dördüncü aşamadan vazgeçildiği açıklandı. Finansal piyasalar açısından olumlu bir adım; zira bu kıymetlerin vadesi bitmeden satılması, piyasadan daha erken para çekilmesi anlamına geliyor. Buna karşılık, iki yıl önce açıklanan çıkış stratejisinin ana hatlarıyla geçerli olduğu vurgulandı. Elbette, artık iki yıl önceki duyuruda yer alan birinci aşama, şimdi ikinci aşama oluyor. Birinci aşama yukarıda belirttiğim ve son haftalarda piyasaları karıştıran adım olacak.

Sonuç: 1) FED önce piyasaya ek para çekmeyi durduracak. 2) Sonra para çekmeye başlayacak. 3) Daha sonra faizleri yükseltecek. 4) Son olarak da para çekme işlemini hızlandıracak. 5) Yeni malumat ışığında bu planını revize edebilecek. Sizce girişteki sorunun yanıtı ne?

Bu köşe yazısı 13.07.2013 tarihinde Radikal Gazetesi'nde yayımlandı.