Ben mototaksileri sadece Venezuela’nın başkenti Karakas’ta gördüm. Kaskınızı takıp şoförün arkasına atlıyor ve yoğun trafikte arabaların arasından kayar gibi geçişini seyrediyorsunuz. En azından birkaç sene önce durum böyleydi: Karakas yollarının alametifarikası büyük Amerikan arabaları ve yoğun trafik…

Venezuela’da ciddi altyapı sorunları var ve benzin fiyatları büyük ölçüde sübvanse ediliyor. Demokrasiden yoksun petrol üreticisi ülkelerde işte böyle oluyor. Norveç de petrol zengini; ama petrol gelirlerini gelecek nesillerin yararı için emeklilik fonunda biriktiriyor.

Venezuela’yı 2009 yılında ziyaret ettim. Chavez’in başkanlığının 10. yılıydı. Kendisi o sıralar başkanlıkta iki dönem sınırını kaldırmak için anayasayı değiştirmekle meşguldü. “El Presidente” hayatı boyunca devrimi korumaya çalışmaktan devrim yapmaya vakit bulamadı. Siyasi savaşımında içten miydi, bilemiyorum. Ama benim gördüğüm iktidarın tadını çıkaran ve gücünü korumak için her şeyi yapan sıradan bir popülistti.

Chavez’e karşı olumsuz fikirlerim neden mi bu kadar güçlü? Müsaadenizle anlatayım. Petrol üreticisi ülkeler ikiye ayrılır: yurtiçinde makul petrol fiyatları uygulayanlar ve uygulamayanlar. Vatandaşına neredeyse bedava petrol dağıtan bir ülkenin yönetim yapısında kesinlikle sorun vardır. Petrolü sübvanse etmek sosyal adaletsizliği örtmek için rüşvet vermekten öte bir şey değildir. Araba sahibi olanlara; Amerikan yapımı devasa SUV ciplere binebilecek kadar zengin olanlara nakit transferidir. Yazları klimalı otel odalarında serinleyebilenlere nakit transferidir. Kötü sosyal politika örneğidir. Başkanlıktaki 10. yılında Chavez’in sosyal devriminin meyvelerini görememiştim. Peki, nasıl oldu da o kadar uzun süre iktidarda kalmayı başardı? Uygun petrol fiyatları ve siyasi baskı ile ayakta kalmayı başaran geniş bir rant dağıtım ağı sayesinde... Bunda ne mucizevi, ne de devrimci hiçbir yan yoktur. Parti çizgisinin dışına çıkanlar rant dağıtım ağının da dışında kalır. Bizim popülistlerimiz de 1950’lerden beri aynı sistemi işletmektedir.

Geçenlerde Venezuela’da siyasi muhalefetin bedeli hakkında bir makale okudum. Bir grup araştırmacı, Chavez’i görevden almak için bir dilekçe imzalayan birkaç milyon seçmenin akıbetini araştırmış. Başarısız olan iki girişimin ardından verilen üçüncü dilekçeyle muhalifler, Chavez’i süresi dolmadan görevden almak üzere tekrar seçime götürmeyi başarmışlar. Chavez, seçimi tekrar kazanmış. İmzacı muhaliflerin isimleri ise Maistanta olarak bilinen kullanıcı dostu bir yazılım programına girilmiş. İddialara göre, program kamu kurumlarına dağıtılmış. Araştırmanın bulguları, bundan bir yıl sonra Chavez muhaliflerinin gelirlerinin yüzde 5, istihdam oranlarının ise yüzde 1,3 azaldığını söylüyor. Bizim coğrafyamız için de oldukça alışılmış bir taktik… Kural hakimiyetinin olmadığı yerde yolsuzluk vardır. Görünürde değişiklikler olabilir, ama işin özü böyledir. El Presidente gitti, ama yakında insanlar aynısını başka tanrılar adına yapmaya devam edecektir.

Yazıda atıfta bulunulan makale için tıklayınız.

Bu köşe yazısı 09.03.2013 tarihinde Hürriyet Daily News'te yayımlandı.