Amgen, Amerika merkezli çok uluslu bir biyoteknoloji şirketi. Klinik ve ticari biyoteknoloji temelli ilaç üretimiyle tanınan şirket Türkiye ofisini 2010 yılında açtı.

Amgen, geçen Nisan ayında Türkiye’nin araştırma odaklı ender ilaç şirketlerinden Mustafa Nevzat’ın yüzde 95,6 hissesini 700 milyon dolara aldı.

Bunlar Türkiye’de daha fazla görmek istediğimiz şeyler. Amgen böylece Türkiye’de üretim,araştırma ve geliştirme tesisine sahip olmak istediğinin, hatta belki de yeni bir biyoteknoloji yatırımı dalgasının sinyallerini verdi. Gelin görün ki, Amgen iki hafta önce Singapur’daki Tuas Biyomedikal Park’ta yeni bir üretim tesisi açmayı planladıklarını duyurdu. İstanbul’da değil, Singapur’da…

İstanbul’da çokuluslu şirket ofislerinin sayısı ne kadar arttı, farkında mısınız? Dışarıdan bakınca çok hoş bir manzara. İnşaat patlamasına katkı yaptığı da açık. Ama o şık ofislerin hepsinde çokuluslu şirketlerin pazarlama birimleri çalışıyor.

Türkiye iyi bir ilaç üreticisi değil, iyi bir müşteri olarak görülüyor. Türkiye’de araştırma ve geliştirme yatırımı yapmayı kimse düşünmüyor. Bu durum sadece bir sektörde geçerli olsaydı şanssızlık, iki sektörde olsaydı tesadüf deyip geçebilirdik. Ancak bana sorarsanız bu basbayağı bir eğilimdir. Onuncu beş yıllık kalkınma planının hazırlandığı bu günlerde Türkiye tavrını değiştirmek zorundadır. Gelişmekte olan ülkeler, araştırma ve geliştirme yatırımlarından gitgide daha fazla pay alırken, Türkiye geride kalmayı göze alamaz.

Gelin anlatayım.

Türkiye’de biyoteknoloji ve ilaç sektörüne yapılan doğrudan yabancı yatırımların büyüklüğü 2003-2006 döneminden 2007-2010 dönemine ikiye katlandı. Ancak rakamlar hala milyon dolarlar seviyesinde.  Çin, Hindistan ve Singapur’da olduğu gibi milyar dolarlar seviyesinde değil. Bu üçü, Amerika’dan sonra en çok biyo-yatırım çeken ülkeler. Demek ki, biyoteknolojinin yönü gelişmekte olan ülkelere doğru kayıyor. Çin ve Hindistan’da biyoteknoloji yatırımlarının yüzde 30 ila yüzde 50’sini araştırma-geliştirme yatırımları oluşturuyor. Türkiye’de ise bu oran çok daha düşük. Halbuki üretim kapasitemizi geliştirmek için biyoteknoloji yatırımlarına herkesten daha fazla ihtiyacımız var. İhracatın sofistikasyonu açısından İsviçre’ye 100 dersek, Çin ve Hindistan 80’in üzerine çıkarken Türkiye 69’da kalıyor. Amgen gibi yatırımcılar sayesinde Çin ve Hindistan daha sofistike üretim tesislerine sahip oluyor.

Peki, Türkiye’de mesele nedir? Yatırım ortamı neden yüksek teknolojili üretim seçeneklerine elverişli değildir? Öncelikle, Küresel Rekabet Gücü Endeksi’ndeki sıralamanızda 2006 ile 2012 yılları arasında ne değişmiş bakalım: Adalet sistemimiz 56’ncılıktan 83’üncülüğe, vergi sistemimiz 95’incilikten 117’nciliğe, eğitim sistemimiz ise 58’incilikten 74’üncülüğe gerilemiş. Yani, Türkiye’nin küresel rekabet gücü genel olarak düşmüş.

İkinci olarak, en büyük ilaç alıcısı olan kamu sektörünün alım önceliklerine bakalım: Sadece patent dışı ilaçlarda fiyat artışına izin verildiği için Türk şirketleri faaliyetlerini araştırmadan bu ilaçlara doğru kaydırıyor. Bu oldukça kötü bir teşvik mekanizması. Üçüncüsü, Tarım Bakanlığı geçenlerde çıkardığı bir tebliğle biyoteknoloji alanda araştırmaları neredeyse imkansız hale getirdi. Bir başka popülist politikanın planlanmayan sonucu ağır oldu. Gelişmeler için TEPAV’ın Yaşam Bilimleri ve Sağlık Politikası Enstitüsü’nün çalışmalarını izleyebilirsiniz.

Türkiye neden umutsuzca ihtiyaç duyduğu yatırım baltalamaktadır? Koordinasyonsuz ve yanlış yönlendirilen sanayi politikasının sessiz etkisi yüzünden. Koordinasyonu artırmanın vakti geldi de geçiyor.

Bu köşe yazısı 26.01.2013 tarihinde Hürriyet Daily News'te yayımlandı.

Yazıda bahsedilen "Amgen biyoteknoloji üretim merkezi yatırımını Singapur’a yapıyor" başlıklı günlük yazısına ulaşmak için tıklayınız.