Değerlendirme Notu / Ayşegül Taşöz Düşündere, Taylan Kurt, Seçil Gülbudak Dil

24 Haziran 2018’de gerçekleştirilen Cumhurbaşkanı ve 27. Dönem Milletvekili Genel Seçimlerinin belirleyicisi olarak partiler arasındaki oy geçişleri dikkat çekmektedir. Bu yazıda, partiler arasındaki oy geçişleri öncelikle betimsel karşılaştırmalarla ele alınıp daha sonrasında ekolojik çıkarım modeli ile sayısal olarak analiz edildi.

Genel değerlendirmeler ve betimsel karşılaştırmaların sonuçlarına göre 2018’de, 2015 Kasım milletvekili seçimine kıyasla AK Parti’nin 3,5 milyon oy kaybettiği görülmektedir. AK Parti, en çok batı ve orta Anadolu’da oy kaybı yaşarken AK Parti’nin oy kaybettiği batıdaki ilçelerde İYİ Parti’nin; orta Anadolu’da ise MHP’nin öne çıktığı dikkat çekmektedir. 1,3 milyon oy kaybeden CHP’nin oy depolarında ise en çok oy kazanan İYİ Parti oldu. Genel olarak partilerin oy dağılımları incelendiğinde MHP ile İYİ Parti’nin birbirini tamamladığına dair işaretler gözlemlenmektedir. Her partinin sıfır oy aldığı sandık sayıları incelendiğinde ise bu tipteki sandıkların oranında azalma olduğu görülmektedir. Bu durum, partiler arasındaki kutuplaşmanın azalması olarak yorumlanmıştır.

Betimsel karşılaştırmalara ek olarak sandık bazında istatistiki anomalilerin de paylaşıldığı yazıda, oy geçişlerini daha yakından analiz etmek için ekolojik çıkarım modeline başvuruldu. Ekolojik çıkarım modeli, gruplanmış sonuçlara bakarak bireylerin davranışını tahmin etmekte sıklıkla kullanılmaktadır. Basitleştirerek ifade etmek gerekirse, ekolojik çıkarım modeli, “Hangi partiden hangi partiye ne kadar oy geçse, bu tüm ilçelerdeki yeni sonuçları en iyi biçimde açıklar?” sorusuna cevap arar.

Ekolojik çıkarım modeline göre elde edilen sonuçlardan bazıları şu şekilde listelenmektedir:

• AK Parti’nin en büyük oy kazancı, daha önceki seçimde oy vermeyen seçmenleri sandığa getirmesi oldu.
• CHP’den en yüksek oranda oy koparan partinin İYİ Parti olduğu ve İYİ Parti’nin CHP’nin oylarının yüzde 10’unu transfer ettiği görülmektedir.
• Analiz sonuçlarına göre 2015 Kasım’ında CHP’ye oy verip 2018 seçiminde HDP’ye oy veren seçmen sayısı 0,2 milyondur. Buna göre seçim barajını aşması için HDP’ye destek veren CHP seçmeni imajı, bu analiz sonucu ile uyuşmamaktadır.
• 2015 Kasım’da MHP’ye giden oylardan 3 milyonu 2018’de İYİ Parti’ye geçti.
• 2015 Kasım’da AK Parti’ye oy veren 3,1 milyon seçmen ise 2018’de MHP’ye oy verdi. Bu oylar MHP’nin 2018’deki oylarının yüzde 57,7’sini oluşturmaktadır.
• 2014 Cumhurbaşkanı seçimindeki düşük katılım oranına kıyasla 2018’deki yüksek katılım ve yeni seçmenin Erdoğan’ı tercih etmesi, seçimin sonucunu önemli ölçüde etkileyen faktörler arasında yer almaktadır. Erdoğan’ın oylarının yüzde 21,2’si, 2014 seçiminde oy kullanmayan seçmenden geldi. Yeni seçmenin ise yüzde 59’u Erdoğan’a oy verdi.
• Diğer yandan MHP ve CHP’nin çatı adayı olan İhsanoğlu’nun oylarının neredeyse tamamı İnce’ye geçti.
• 2018’de Erdoğan’ın oylarının yüzde 18’i ittifak ortağı MHP’den gelirken, İnce’nin de İYİ Parti ve HDP’den gelen oylarla CHP’nin oylarını geçtiği görülmektedir.