Değerlendirme Notu / Dr. Asmin Kavas

Toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin azaltılması, kadının toplumsal yaşamda daha görünür hale gelmesi, anne ve babanın ilgisinden tam fayda sağlayan sağlıklı nesillerin yetişmesi amacıyla; Avrupa Komisyonu 2017 yılında “İş-Yaşam Dengesi Yönergesi”ne ilişkin bir öneriyi kabul etti. Yönergede babalık izni ve ebeveyn izni olmak üzere iki kavramın önemi üzerinde duruluyor. Her iki izin biçimi de özellikle çalışan baba ve ebeveynlere yönelik benzer amaçlar için düzenlenmiş olsa da, Yönerge bu iki izin türü arasındaki kavramsal ayrıma önem vermiş.

Yönergeye göre babalık izni, bir çocuğun doğumundan hemen sonra çalışan babalara kısa süreli verilen ücretli izindir. Bu izinlerin süresi Avrupa Birliği (AB) üye ülkelerinde ortalama 9 gün; Türkiye’de ise 2016 yılında yapılan düzenlemelerle eşinin doğum yapması halinde memurlara 10 gün, taşeron işçilere ise 5 gün verilen ücretli izin şeklindedir. Eşitsizliğin kaldırılması, aile ve çalışma yaşamının uzlaştırılmasına ilişkin önlemler kapsamında ele alınan ebeveyn izni ise AB Temel Haklar Şartı’nın 33. Maddesinde bir sosyal hak olarak düzenlenmiş ve Yönerge’ye de bu şekliyle yansımıştır. Bu izin, çalışan anne ve babalara, yeni doğan çocuklarına bir süre bakabilmeleri için sosyal güvenlik, istihdam ve tazminat açısından kendilerini bir derece güvencede hissederek verilen izin olarak tanımlanmaktadır. Bu izin süresi de ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir. AB üye devletlerinde erkek çalışanların çalışma dönemleri göz önünde bulundurularak, ortalama dört ay veya daha uzun bir süre için ücretli ebeveyn izni verilirken; Türkiye’de ise 2016 yılında Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun kapsamında yapılan düzenleme ile “çocuğun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden ay başına kadar anne veya babadan birisi kısmi süreli çalışma izni talebinde bulunabilir” şeklinde düzenlenmiştir. Bu talep, işveren tarafından karşılanır ve geçerli fesih nedeni sayılmaz. Anne veya babadan birinin çalışmaması halinde çalışan eş, kısmi süreli çalışma talebinde bulunamaz. Yönerge’de birçok ülkede ebeveyn iznine olan talebin, babalık izni kadar tercih edilmediğinin vurgusu yapılmıştır. Ebeveyn izin hakkı tanınan birçok ülkede, izin dönemi boyunca ücrete yönelik düzenlemelerde herhangi bir öneri ya da kısıtlama getirilmediği, tazminat seviyelerinin belirlenmediği, özel sektörde ebeveynlik izni için ücret düzenlemesinin daha çok işverenin inisiyatifine bırakılması da bu izne başvurulmama gerekçesi olarak gösterilmiştir.

Değerlendirme notuna erişmek için tıklayınız.