Değerlendirmede, vergi sisteminde dolaylı vergilerin payı çok yüksek olduğu için, büyüme ve cari açık arttıkça buna dayalı olarak dolaylı vergi tahsilâtlarının beklentilerin üzerinde otomatik olarak artığına dikkat çekildi.

ANKARA-  TEPAV, hızlı büyümenin son yıllarda bütçe performansında iyileşme yarattığını bildirdi.

TEPAV İstikrar Enstitüsü tarafından hazırlanan “2012 Mali Yılı Bütçesi ve Makro Çerçeve” başlıklı rapor yayımlandı. Rapor’da 2012 Merkezi Yönetim Bütçe Tasarısı’nın 2011 yılı Ekim ayı ortasında 350,9 milyar TL bütçe ödeneği, 329,8 milyar TL bütçe gelir tahmini ve 21 milyar TL bütçe açığı hedefi ile TBMM’ye sunulduğu hatırlatıldı.

2012 yılı bütçesi ile ilgili ayrıntılı analizlerin yapıldığı Rapor’da, son yıllarda bütçe performansında bir iyileşme görünmekle beraber, bunun tamamının bir maliye politikası müdahalesinin sonucu olduğunu söylemenin pek olası olmadığına dikkat çekildi.  Değerlendirmede, “Zira, vergi sistemimizde dolaylı vergilerin payı çok yüksek olduğu için, büyüme ve cari açık arttıkça buna dayalı olarak dolaylı vergi tahsilâtları beklentilerin üzerinde otomatik olarak artmaktadır” denildi. Rapor’a şöyle devam edildi:

“Buna karşılık, ödenekler göreli olarak kontrol edilebilir büyüklükler olarak tutulmakta, dolayısı ile otomatik olarak artan vergi gelirleri bütçe açığının öngörülerin altında kalmasına yol açmaktadır. Ödenekleri yetmeyen kalemler için ise, daha önce dile getirdiğimiz mekanizmalar yolu ile bazı ödeneklerden aktarmalar yapılarak belli esneklikler sağlanmaktadır.

Bunun üzerine bir de yeniden yapılandırma gibi, bir bütçe politikası olarak bütçe gelir tahminleri içinde baştan yer almayan yıl içi tedbirler eklendiğinde, bütçenin gelir performansı harcama artış hızının üstüne çıkmaktadır.”

Riskler…

Rapor’da, 2012 yılı içinde bütçe açığının öngörülen seviyenin üzerine çıkmasına yol açabilecek, yukarı yönlü risk unsurları şu şekilde sıralandı:

“-Büyümede daralma ve ona paralel olarak cari açıkta azalmanın getireceği dolaylı vergi tahsilâtının azalması,

-Yeniden yapılandırmadan gelecek gelir tahsilatında olası azalma,

-Dünyadaki ekonomik kriz ve daralma öngörüleri nedeni ile özelleştirmenin beklenen düzeyde gerçekleşmemesinden kaynaklanabilecek gelir kayıpları,

-Kur tahminlerinin sapması ve TL’nin daha fazla değer kaybetmesi halinde kamu borçları servisi ile döviz ve enerji ağırlıklı harcama kalemlerinde görülebilecek artışlar.”

Bu tehlikelerin yanı sıra bütçe giderlerinin daralan bir ekonomi senaryosunda kısılma şansının da olmaması halinde, bütçe açığının beklenenin üstünde gerçekleşebilme olasılığı bulunduğu açıklandı.

Bütçe hakkı ve mali saydamlık ilkeleri önemli ölçüde göz ardı ediliyor

Rapor’un “2012 Yılı Merkezi Yönetim Bütçesi ve TBMM’nin Bütçe Hakkı Konusunda Karşılaştığı Sorunlar: Bazı Hatırlatmalar” başlıklı bölümünde ise Sayıştay’ın da tespit ve uyarılarına rağmen, TBMM’nin bütçe hakkı ve mali saydamlık ilkelerinin önemli ölçüde göz ardı edildiği bir sürecin yaşandığına dikkat çekildi. Konuya ilişkin olarak şu ifadelere yer verildi:

“-Orta Vadeli Program (OVP) ve Orta Vadeli Mali Planın (OVMP) zamanında yayımlanmaması hem TBMM hem de kamuoyu tarafından bütçe politikalarının gereğince değerlendirip tartışması için yeterli zamanı bırakmamaktadır.

-Bütçede ödenek üstü gider yapılması ve bütçenin bazı ödeneklerinin aktarmalar yolu ile aşılması uygulaması bütçe hakkı açısından ciddi bir sorun olmaya devam etmektedir.

-Bazı hesapların yıl sonunda kapatılmaması suretiyle bir kısım harcamaların ait olduğu yılda gider gösterilmemesi, mali saydamlık ve dolayısı ile bütçe hakkı açısından sorunlu bir durum yaratmaktadır.”