Politika Notu / Elif Güler, H. Ekrem Cunedioğlu

Barınma, en temel insan haklarından biridir. Ayrıca konut koşullarınız refahınızı ve sağlığınızı; konutunuzun konumu eğitim, çalışma ve eğlence olanaklarınızı; konut fiyatları ve finansman koşulları ise kullanılabilir gelirinizin dağılımını ve genel olarak ülkedeki finansal istikrarı doğrudan veya dolaylı olarak etkiler. Konut fiyatlarında ve kiralarında 2019 sonrası başlayan yüksek artış trendi Türkiye’de konut krizini doğurmuştur. Yüksek enflasyon ortamında konut kredisi genişlemesi, yabancıların konut talebinde artış, TL’deki değer kaybına bağlı olarak inşaat maliyetlerinin yükselişi ve 6 Şubat 2023 depremleri gibi gelişmelerin kök nedenleri arasında yer aldığı konut fiyatı artışı, konuta erişimin ciddi bir sorun haline gelmesiyle neticelenmiştir. Özellikle kiracı hanelerin gelirlerindeki artışın kira artışının gerisinde kalması ile de bu kriz bir barınma krizine dönüşmüştür.

Bu politika notunun ilk kısmında, konut fiyatları ve kiralarının hem cari hem de reel artış oranı açısından Türkiye’nin diğer ülkelerden negatif ayrıştığı; gelirlerdeki artışın konut fiyat artışının gerisinde kalmasına bağlı olarak da Türkiye’de bir konut erişim probleminin ortaya çıktığı çeşitli verilerle gösterilmektedir. Ülkenin genelinde belirgin hale gelen konuta erişim problemi özellikle turizm yoğun bölgelerde daha şiddetli yaşanmaktadır. İkinci kısımda, konuta erişim probleminin ya da barınma krizinin olası nedenlerine odaklanılmaktadır. Sorunun temelinde ve gelişiminde çeşitli faktörler olmakla birlikte bu notta enflasyonist ortamda inşaat maliyetlerindeki hızlı artışın, yabancılara konut satışının, düşük (negatif) reel faizli konut kredilerinin ve buna bağlı oluşan servet eşitsizliğinin, konutun bir yatırım aracı olarak çekiciliğinin artmasının, imar planlarındaki değişikliklerin ve gelirlerdeki yetersiz artışın barınma krizinin gelişmesindeki etkileri tartışılmaktadır. Notun üçüncü kısmında, barınma krizinin neden olduğu ve olabileceği bazı toplumsal sorunlar tartışılmaktadır. Veriye dayalı bulgularımız ve akademik literatür, konut fiyat ve kiralarının karşılanamayacak düzeylere gelmesine bağlı olarak yoksunlaşma, hareketliliğin kısıtlanması, çocukların eğitimden kopup istihdama yönelmesi, verimlilik kayıpları, kamu hizmetlerinin aksaması, kentsel kayıt dışılığın artması, düşük ve orta gelirli hanelerin afet kırılganlığının artması ve sağlık problemleri gibi risklerin ortaya çıkabileceğini göstermektedir. Notun son kısmında ise barınma krizinin aşılmasına yönelik gündemde olan bazı politikaların uygulama sürecinde dikkat edilmesi gereken hususlar belirtilmekte ve alternatif çözüm önerileri sunulmaktadır.

Değerlendirme notunun tamamına buradan ulaşabilirsiniz.