Değerlendirme Notu / Ayşegül Taşöz Düşündere, İlderya Avşar Koyuncu

Türkiye, 2011 yılından itibaren bazı malların ithalatında, standart gümrük vergilerine ek olarak İlave Gümrük Vergileri (İGV) uygulamaya başlamıştı. 2020 yılında ise İGV’lerin kapsamı oldukça genişletilmişti.

Bu yazı kapsamında, 2020’de ilk defa yaygın olarak kullanılan İGV’lerin ekonomik etkileri, kamu maliyesi ve karşılıklı ticaret ilişkileri perspektiflerinden değerlendirilmektedir.

Çalışma kapsamında ortaya konulan bazı bulgular iki başlık altında şu şekilde özetlenmektedir:

1: İGV’ler 2020 yılında Türkiye için önemli bir kamusal gelir kaynağı oluşturdu.

• 2020 yılının ilk 11 ayında 1,3 milyar dolar İGV geliri tahsil edilmiştir.
• 2020 yılının ilk 11 ayında 2019 yılının ilk 12 ayındakine kıyasla, kamunun İGV gelirlerini yüzde 47 oranında artırdığı görülmektedir.
• Geçmiş yıllarda önemli bir kalem olmayan İGV gelirlerinin yıllar içerisinde standart Gümrük Vergileri (GV)’nden elde edilen gelire oldukça yaklaştığı tespit edilmektedir.
• Bir önceki senenin 12 aylık istatistikleri ile karşılaştırıldığında, yüzde 0,85’ten yüzde 1,23’e olmak üzere 2020’nin ilk 10 ayında İGV tahsilatlarının Merkezi Yönetim Vergi Gelirleri (MVYG) içerisindeki payının yüzde 44 oranında arttığı görülmektedir.

2: 2020’de uygulanan İGV’ler ithalatta yapısal bir değişikliği tetiklemedi.

• Bir önceki senenin ilk 11 ayına kıyasla Türkiye’nin toplam ithalatı yüzde 2,6 artarken İGV’ye tabi ürünlerde ithalatın daha sınırlı bir oranda yüzde 0,6’lık bir artış yaşadığı görülmektedir.
• İGV’lere tabi olmuş ürünlerde Türkiye’nin 2019’da olduğu gibi 2020’de de dış ticaret fazlası verdiği görülmektedir.
• İGV’lerin kamusal anlamda önemli bir gelir oluştururken partner ülke seçimlerini değiştirmekte majör bir etkisinin olmadığı görülmektedir.
• İGV’lere tabi ürünlerde Çin’den gerçekleştirilen ithalatta düşüş beklenirken Çin’in ilgili ürünlerdeki ihracatında 569 milyon dolar değerlik bir artış yakaladığı görülmektedir.
• İGV’ye tabi ürünlerde Türkiye’nin Çin’e olan bağımlılığının arttığı görülmektedir.
• İGV’ye tabi birçok tekstil ürününde birim değerlerinin İGV’den daha yüksek oranlarda düşmesi nedeniyle, Türkiye aynı ürünü 2020’de aynı fiyata ya da daha ucuza ithal edebilmiş durumdadır.

Özetle, 2020’de uygulanan İGV’lerin ithalatı sınırlarken yerli üretimi dolaylı olarak sübvanse eden bir araç yerine, kamu geliri perspektifi ile bir ekonomi politika aracı olarak kullanıldığı değerlendirilebilir.

Değerlendirme notuna erişmek için tıklayınız.