"2001 Krizi Sonrasında Tüketim Sepetindeki Değişimler: Kaliteden Kaçış mı Yaşandı?'' başlıklı politika notu yayımlandı.

---

2001 krizi öncesinde %47 düzeyinde olan düşük kaliteli ürün tüketiminin toplam tüketimden aldığı pay, kriz sonrasında %57 düzeyine tırmandı.Türkiye'de 2001 krizi sonrasında kaliteden kaçışın yaşandığı belirlendi. Kriz öncesinde %47 düzeyinde olan düşük kaliteli ürün tüketiminin toplam tüketimden aldığı pay, kriz sonrasında %57 düzeyine tırmandı. Bu süreçten toplumun farklı kesimleri ve bölgeler değişik oranlarda etkilendi.

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV), yaşam standardını ve makroekonomik dengeleri derinden sarsan ‘'2001 Krizi''nden sonra hane halkı tüketim davranışlarının nasıl şekillendiği araştırdı. 2001 krizinden sonra bu konuda yapılan ilk ayrıntılı araştırmada kriz sonrasında tüketicilerin, tüketim sepetlerinin kompozisyonlarında değişime gidip gitmedikleri sorusuna cevap arandı. Araştırmada birçok ülkede benzer örnekleri olan ve "kaliteden kaçış" olarak adlandırılan sürecin Türkiye'de de yaşandığı belirlendi. Kriz sürecinde tüketiciler tüketim sepetlerini kalitesi daha düşük ve göreceli
olarak daha ucuz ürünlerle ikame ettiler.

Düzelme 2004 yılında başladı

Araştırma sonuçlarına göre, kriz öncesinde %47 düzeyinde olan düşük kaliteli malların toplam tüketimden aldığı pay (düşük kalite oranı) Şubat 2001 krizinin hemen ardından başlayıp, 2002 ortasına kadar devam eden bir artış trendine girdi. Bu süreçte düşük kaliteli ürünlerin toplam harcamalardan aldığı pay 10 puan arttı. Kaliteden kaçış dönemi olarak adlandırılan bu dönemin ardından hane halkı bir süre yeni tüketim kompozisyonuyla devam etmeyi tercih etti. Böylece 2004 yılı başına kadar ("bekleme dönemi") düşük kaliteli ürün oranı %56-57 bandında seyretti. 2004 başından itibarense kriz öncesi kalite düzeyini yakalamak üzere düzelme dönemi yaşandı. 2005 ortasında kriz öncesi kalite kompozisyonu yakalandı ve sonraki bir yıllık dönemde ise kalite kompozisyonunda artış devam etti. 2006 Haziranında düşük kaliteli ürünlerin oranı kriz öncesi düzeyin %4 altına inerek %43 olarak gerçekleşti.

En çok dar gelirliler etkilendi.

AB (yüksek gelir) sosyoekonomik statü grubunda kriz öncesinde %41 düzeyinde olan düşük kaliteli ürünlerin toplam tüketime oranı kaliteden kaçış döneminin sonunda %49'a çıktı.DE (düşük gelir) grubunda en dikkat çekici nokta kriz öncesinde bile düşük kalite oranının %50'nin üzerinde olması. Kaliteden kaçış ile birlikte bu oran %64 gibi oldukça yüksek bir düzeye çıktı.

En büyük dalgalanma İzmir'de oldu.

Bölgeler bazında kaliteden kaçış süreci incelendiğinde de hareketler benzer olmakla birlikte düzeyler önemli farklılıklar gösterdiği ortaya çıktı.Kriz sonrasında tüketim kompozisyonunun hangi bölgelerde daha fazla dalgalandığı ise krize karşı ne kadar hassas olunduğu konusunda önemli bir gösterge olarak alındı. Büyük iller arasında krizden sonra tüketim kompozisyonunda en fazla dalgalanmanın yaşandığı şehir İzmir oldu. İzmir ayrıca kriz öncesi tüketim kompozisyonuna en geç geri dönen şehir olma özelliğini de taşıyor. Bölgeler arasında ise İç Anadolu Bölgesi'nin krizden sonra en fazla dalgalanmayı yaşayan bölge olduğu belirlendi.

Marketlerden pazarlara yönelme oldu.

Kaliteden kaçış sürecinin tüketim sepetlerini etkilediği gibi perakendeci davranışlarını ve tüketicilerin perakendeci tercihlerini de etkilediği ortaya çıktı. Perakendecilerin ürün satışlarında düşük kaliteli ürünlerin payı arttı. Ayrıca tüketicilerin açık pazarlardan yaptıkları alışverişleri arttırdıkları, kalite kompozisyonu yüksek olan lider zincirlerden yaptıkları alışverişleri ise kıstıkları gözlemlendi.

TEPAV Araştırmacıları Sarp Kalkan, Haki Pamuk ve Beyza Polat tarafından yürütülmekte olan çalışmanın bundan sonraki bölümlerinde krizin tüketim düzeyi, frekansı ve sepet büyüklüğüne etkileri ele alınacak.

* Kaliteden kaçışta krizin etkisi kalmadı,Ankara Milliyet,07.09.2006

* Tüketimde Kaliteli Üründen Kaçış Yaşandı,Bizim Gazete

* Tüketici Davranışları Üzerine,Referans,14.09.2006

* Mali Piyasalardaki Olumsuzluk Reel Ekonomiye Abartılı Yansıyor,Referans,18.09.2006

* Tüketimde Kaliteli Üründen Kaçış Yaşandı,Belde,09.09.2006

* Kriz Sonrası Kaliteden Kaçış Yaşandı,Hürdoğan,07.09.2006

* Artık Kalite de Arıyoruz,Vatan

* Tüketici Pazarlardan Marketlere Dönüyor,Sabah

* Kriz Unutuldu, Kaliteli Tüketime Talep Patladı,Takvim

* Tüketimde Kaliteden Kaçış 2005'de Kriz Öncesine Geri Döndü,Dünya

* Kriz Tüketimde Kaliteyi Yok Etti,Dokuzsütün

* Tüketici Kaliteli Ürün Alamıyor,Özgün Gündem

* Kriz çıkınca Tüketici Pazar Filesini Hatırladı,Forum Diplomatik