Evvelki gün Referans'ta haberdi. Ulaştırma Bakanlığı cep telefonu üzerindeki vergilerin indirilmesini istemişti. Konu son bakanlar kurulu toplantısında ele alınmıştı. Ancak bir uzlaşma sağlanamamıştı. Maliye Bakanlığı, cep telefonu vergilerindeki indirimin yol açacağı gelir kaybını öne sürerek, Ulaştırma Bakanlığı'nın önerisine karşı çıkmıştı. Böyle bir "hızlı okuma kursu" meali çıkarınca, Maliye Bakanlığı son derece haklı duruyor değil mi? Hani Woody Allen'ın o anekdotundaki gibi: "Hızlı okuma kurslarına gittim. Savaş ve Barış'ı okudum. Olay Rusya'da geçiyordu." İşte aynen böyle.

Maliye Bakanlığı, seçim sürecinde daha da bozulan 2007 bütçe dengesini yerine oturtmak için getirilen "popülist" tedbire karşı çıkıyor. Vallahi dışarıdan bakınca pek şahane duruyor değil mi? Ama kazın ayağı tam da öyle değil. Gelin bugün size biraz cep telefonunun faydalarından bahsedelim. Cep telefonlarından, KOBİ'lerden ve de Kerala balık pazarından. Bahsedelim ki, cep telefonu bahsinde işin göründüğü gibi olmadığı ayan beyan belli olsun. Zamanınız var ve de hazırsanız başlayalım, müsaadenizle.

Cep telefonu algıları

Siz, cep telefonunuzu nasıl görüyorsunuz? Cep telefonunu aylak gençlerin laklak etmek için kullandıkları bir alet olarak mı görüyorsunuz? Yoksa ona bir statü sembolü olarak mı bakıyorsunuz? Yoksa istemediğiniz kişilerin size her an ulaşıp rahatsız edebileceği bir bela olduğuna mı kanisiniz? Eğer böyle bakıyorsanız, elbette cep telefonu üzerindeki vergilerin indirilmeyip, artırılmasında fayda var? İktisadi olarak fayda var. Çünkü bu durumda, cep telefonlarının zaten işyerlerinde verimliliği azalttığını söylemek de mümkün. Peki, cep telefonlarının piyasa koordinasyonu üzerindeki etkisini hiç düşündünüz mü? İş verimliliğine yaptığı katkıyı hiç kafanızda canlandırdınız mı? Bunun özellikle küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin (KOBİ) verimliliği için fevkalade önemli olduğunu hiç aklınızdan geçirdiniz mi? Cep telefonları sayesinde iş yapma biçiminin değişebildiğini, değişen iş yapma biçiminin ise verimlilik artışları yoluyla, iktisadi büyümeye katkıda bulunabileceğini hiç düşündünüz mü? Düşünmeye başlasanız iyi olur. TEPAV'ın raportörlüğünde yazılan IX. Kalkınma Planı Sanayi Politikası Özel İhtisas Komisyonu Raporu'nda tam da bu nedenle internet üzerindeki vergilerin sıfırlanmasının istendiğini biliyor muydunuz?

Kerala balık pazarı

Neyse konuyu uzatmayalım. Gelelim Kerala balık pazarına. Kerala, Güney Batı Hindistan'da bir sahil eyaleti. Kerala, Güney Hindistan'ın üç eyaletinden bir tanesi. Nüfusu 32 milyon civarında. Yüzölçümü ise 38.863 kilometrekare. Sahilin uzunluğu ise 580 kilometre. Bu sahilde yaklaşık bir milyon kişi geçimini balıkçılıktan sağlıyor. Ağırlıkla KOBİ niteliğindeler. Küçük teknelerle çalışıyorlar. Yılda yaklaşık 600 bin ton balık tutuyorlar. Tuttukları balıkları sahil boyunca, farklı koylarda kurulan 100'den fazla balık pazarında her sabah satıyorlar. Geçmişten gelen bir alışkanlık bu. Alıcı ile satıcı her sabah sahil boylarında kurulan balık pazarlarında alışveriş yapıyorlar. Ama kendi bildiği yerel pazarda malını satan, yandaki koyda ne olup bittiğini bilmiyor. Elinde balık kalsa da bilmiyor. Bilmeden de yandaki koya gitmek istemiyor. Belki kalan balıkları orada satabilecek ama yine de gitmiyor. Çünkü kalan balıklar için yandaki koya gitmenin bir maliyeti var. Motor benzin harcıyor. Peki, bu durumda ne yapıyor? Kalan balığı denize döküyor. Kaynak israfı oluyor.

Sonra 1997 yılında Kerala eyaletine cep telefonu geliyor. 2000 yılından itibaren telefon kullanımı artıyor. Cep telefonu ne sağlıyor? Daha denizdeyken, hangi koya gitmenin daha iyi olacağına ilişkin malumat toplama imkânı getiriyor. Harvard Üniversitesi'nden Robert Jensen genellikle kendi yerel balık pazarını tercih eden Kerala balıkçıları arasında, başka koydaki balık pazarına gitmeyi tercih edenlerin oranının yüzde 35'e çıktığını söylüyor. Neden? Çünkü benzin harcamadan daha ucuza balık piyasasını takip etmek mümkün oluyor cep telefonu ile. Dağınık bir piyasa cep telefonu vasıtasıyla toplulaşıyor, bir araya geliyor. Herkes aynı anda, tek bir piyasada buluşuyor. Siz bu koyda alıcı yok diye, balığınızı suya atmıyorsunuz. Yandaki koyda tam da sizin balığınızı almak isteyen biri olduğunu tespit edip oraya gidiyorsunuz.

Balıkçıların kârı arttı

Sonuç? Robert Jensen'in çalışmasına göre balıkçıların kârı yüzde 8 artarken tüketici fiyatları yüzde 4 düşüyor. Piyasa, cep telefonu sayesinde daha etkin işliyor. İşletmelerin verimliliği cep telefonu sayesinde artıyor. İktisadi büyümenin özel sektöre dayalı olduğu, Türkiye gibi bir ekonomide bunun anlamı ne olabilir? Türkiye, 2001 yılından beri nasıl büyüyor? Artan verimlilik sayesinde değil mi? Önümüzdeki dönemde nasıl büyüyecek? Artacak verimlilik sayesinde değil mi?

O vakit, cep telefonu vergilerinin ve de internet üzerindeki tüm vergilerin indirilmesi/kaldırılması yararlıdır. Kalkınma için yararlıdır. Piyasanın yol bulmasına yardım eder. Kimsenin cebine para koymak gerekmez. Yapılması gereken iş yapmanın önündeki engellerin kaldırılmasıdır. Mikro reform işte tam da budur. Cep telefonu üzerindeki vergiler iş yapma, yenilenme önünde engel olarak görülmelidir.

Maliye Bakanlığı'nın önemi

Türkiye'nin rekabet gücünü artırmak temel mesele ise Maliye Bakanlığı olmadan mikro reform yapılamayacağını kabul ederek işe başlamak gerekir. Maliye Bakanlığı, mikro reform sürecinde, Türkiye'nin en önemli bakanlığıdır.

Buradaki yeni şiarı bu hafta yazmıştık. Müsaadenizle tekrar edelim: "Türkiye'nin küresel rekabet gücünü artırmanın temel öncelik olduğu bir dönemde, uçurumdan düşmemek için geliştirilmiş bir mali intibak biçimini sürdürmeye devam etmek yararlı değil zararlıdır."
Ekonominin kurumsal altyapısını güçlendirebilmek için Türkiye'nin Maliye Bakanlığı'nda kapasite inşasına önem vermesinde fayda vardır.

Bu köşe yazısı 09.09.2007 tarihinde Referans Gazetesi'nde yayınlanmıştır.