Almanya’nın işsizlik oranı 2003 yılından 2016’ya yarı yarıya azaldı. 2003 yılında Almanya’nın işsizlik oranı yüzde 9,8’di, 2016’da 4,3’e indi. Fransa’nın işsizlik oranı ise 2003’ten 2016’ya azalmadı, tersine arttı. 2003 yılında yüzde 8,8 olan işsizlik oranı 2016’da yüzde 10’a vurdu. Nedir? 2008 küresel finansal krizine rağmen, Almanya’da işsizlik yarı yarıya azalırken, Fransa’da arttı.
Dünya Bankası veri tabanındaki ülkelerin ortalama işsizlik oranı 2003 yılında yüzde 6,9 iken 2016’da yüzde 5,8 oldu. Almanya ve Fransa’nın işsizlik oranı 2003 yılında dünya ortalamasının üzerindeydi. 2016’da Fransa’nın işsizlik oranı ortalamanın üzerinde kalmaya devam ederken, Almanya’nınki ortalamanın altına indi. Almanya ne yaptıysa doğru yapmış gibi görünüyor açıkçası.
Genç işsizliği açısından baktığınızda da resim aynı. Genç deyince, 15-24 yaşları arasındaki nüfustaki işsizlikten bahsediyorum. 2003 yılında Almanya’da yüzde 11,1 olan bu oran 2016’da 6,5’e geriledi. Fransa’da ise yüzde 18,2den 23,7’ye çıktı. Nedir? Fransa dünya ortalamasını yukarıya çekerken, Almanya 2016’da yine dünya ortalamasını aşağıya çekmeye başladı.
Ne oldu? Almanya’da hem okulda, hem işyerinde, ikili eğitime dayanan, kapsamlı mesleki eğitim sistemi 2003’ten 2016’ya hep vardı ama işsizlik oranı bu arada yarı yarıya azaldı. Bakın, aynı kırılmayı benzer bir ikili eğitim sistemine sahip olan Avusturya’da hatta İsviçre’de görmek mümkün değil.
2003 yılında Almanya’da sosyal demokratlar iktidardaydı. Başbakan Schröder tam da o yıl 2010 hedeflerini (Agenda 2010) açıklamıştı. Hedefe varmaya daha 7 yıl vardı. Schröder konuşmakla yetinmedi, yapmaya başladı. Mart 2003’te parlamentoya bir reform paketi getirdi. Uygulamaya geçti. Ne oldu? 2010 yılına gelindiğinde işsizlik oranı 3 puan düşmüştü bile. Almanya, parmakla gösterilen bir ülke oldu.
Almanya’nın 2003 yılında yapmaya başladığını, Fransa, küresel krize rağmen hala yapamadı. O vakitler, Türkiye daha bir seçimden yeni çıkmıştı. Tayyip Erdoğan milletvekili seçilemediği için henüz başbakan değildi. O aralar, Batılı başkentleri geziyor ve iktidar değişikliğinin pürüzsüz bir biçimde gerçekleşmesi için lobi yapıyordu. O ziyareti bilenler, o toplantılarda Schröder’in ne yaptığından emin bir devlet adamı görünümünde olduğunu hala söylüyorlar. “Partim için kötü ama Almanya’nın geleceği için iyi bir adım atıyorum” sözünü ise özellikle vurguluyorlar. Ne diyeyim? Dediği çıktı. Angela Merkel başkanlığındaki Hristiyan Demokratlar o sayede iktidara geldi. Şimdi de Schröder’in 2010 hedefleri gündeminin başarısı sayesinde yine iktidarda kalacak gibi görünüyor.
Almanya, 2003 yılında ne yaptı? Öncelikle işgücü piyasalarındaki katı düzenlemeler esnetildi. Özellikle KOBİ’lerin işe eleman alma ve işten çıkarma şartları kolaylaştırdı. İşsizlik sigortası ödemeleri 12 ayla sınırlandırıldı. Şimdi Fransa’da açıklanan işgücü piyasalarında esnekliği artırmayı hedefleyen reform paketi de benzer adımları gündeme getiriyor. İşgücü piyasalarındaki katı kamu düzenlemelerinin esnetilmesi hedefleniyor. KOBİ’lerin işe eleman alma ve işten çıkarma koşulları yeniden elden geçiriliyor. Sendikalar kanalı dışında, işçi-işveren pazarlıklarının yapılabilmesine imkan veriliyor. Yine aynı biçimde işsizlik sigortası sistemi yeniden ele alınıyor, ortadaki çerçeveye göre.
Aynı 2003 öncesi Almanya gibi, aynı bugünkü Fransa gibi Türkiye de işgücü piyasası düzenlemelerinin son derece katı olduğu ülkelerden biri. Hatta OECD çerçevesinde bakarsanız Türkiye, işgücü piyasalarındaki yükler açısından birinci sırada. Zaten işsizlik rakamları da tam bunu gösteriyor. 2003 yılında Türkiye’de işsizlik oranı yüzde 10,5 civarındaydı. Memleket daha 2001 krizinin olumsuz büyüme etkilerinden yeni yeni çıkmaya çalışıyordu. 2016 yılında Türkiye’de işsizlik oranı 10,9 oldu. Genç işsizlik oranı 2003’te yüzde 20,5 civarındaydı, 2016’da yüzde 19,6 oldu. Ne oldu? Bir şey olmadı.
Almanya, 2003 yılında, 2010 programını açıkladı. 7 yılda işsizlik oranını yarı yarıya indirdi. Türkiye, 2010 civarında 2023 hedeflerini konuşmaya başladı. Aradan bir 7 yıl geçti. Ne oldu? Hala konuşmaktan yapmaya geçemedi. İşsizlik oranı 2010 yılında yüzde 10,7’ydi. 2016’da yüzde 10,3’tü. Mayıs 2017’ye geldiğimizde hala yüzde 10,2’lerde debeleniyordu. Genç işsizliği de keza.
Almanya, yapısal reform nasıl oluyor hepimize gösterdi, işsizlik oranını yarı yarıya azalttı. İşsizlik oranını yarı yarıya azaltmak için herkese makulü gösterdi. Şimdi Fransa’da aynı yoldan gidiyor. Türkiye? 2019 seçimlerine hazırlanıyor. Makulü yine deneyemiyor. “Yapısal reform da neymiş ki?” diye sormuyorlar mı bir de, en çok onu seviyorum.
Bu köşe yazısı 07.09.2017 tarihinde Dünya Gazetesi'nde yayımlandı.
