Türkiye’nin Taksim ile yatıp kalktığı bir Haziran gününde Paris’te yayalaştırılarak yeniden düzenlenen Place de La Republique (Cumhuriyet Meydanı)’in açılışı Paris Belediye Başkanı Bertrand Delanoë tarafından gerçekleştirildi. Delanoë meydanı yayalaştırmak istediğini 2008 yılında gerçekleştirilen seçim kampanyasında dile getirmişti. Açılış konuşmasında sosyalist belediye başkanı meydanın halka iade edildiği vurgusuyla sembolik bir öneme sahip meydan üzerinden siyasi bir mesaj verirken muhalefeti bu başarılı proje için vakti zamanında yerel referandum istemekle eleştiriyordu.
Cumhuriyet Meydanı Paris’in merkezinde, üç ilçenin birleştiği oldukça hareketli bir konumda olan, 1879-80 döneminde genç cumhuriyetin simgesi olarak oluşturulan, 1958’de Charles de Gaulle 5. Cumhuriyet’in Anayasası için yapılacak referandumda evet oyu istediği konuşmasını yaptığı yer. Meydan aynı zamanda sendikaların gösterileri için toplanma noktası. Cumhuriyeti simgeleyen heybetli bir heykele de sahip olan meydan hem bu özellikleri hem de büyüklüğü ve bir yayalaştırma çalışmasına konu olması nedeniyle Taksim Meydanı’na oldukça benziyor.
Tarihsel, ekonomik, sosyal ve siyasal açılardan oldukça önemli olan bu meydanın yeniden düzenlenmesiyle ilgili sadece danışma ve proje geliştirme süreci 3 yıl sürmüştü. Paris Cumhuriyet Meydanı özellikle toplum açısından değeri yüksek kamusal alanları yeniden düzenleyen projelerin hazırlık sürecinin nasıl olması gerektiği konusunda ilham veren bir örnek oluşturuyor.
Projenin tasarım ve danışma süreci 3 aşamada gerçekleştirildi.
Birinci aşama amaçların belirlenmesi ile ilgiliydi. Önce meydanla ilgili Paris Belediyesi uzmanlarla birlikte iki rapor hazırladı. Birinci rapor meydanın tarihsel gelişimi ve önemine ilişkin bir çerçeve oluştururken ikinci rapor meydanın kimler tarafından nasıl kullanıldığına ilişkin veriler sundu. İkinci raporun hazırlanması kapsamında paydaşlar için saha ziyaretleri organize edildi. Belediye meclis üyeleri, meydan civarında ikamet eden kent sakinleri, belediye çalışanları, sivil toplum kuruluşları, esnaf ve benzeri paydaşlar bir grup mimar ve şehir plancısı eşliğinde yapılan 12 saha ziyaretini takiben yapılan toplantılarda meydanla ilgili konuları yerinde yapılan tespitlere dayalı olarak ele aldılar. Bu çalışma meydanla ilgili ortak bir sorun tespiti yapılmasını sağladı. Ardından hazırlanan ve temel konuları ele alan 5 sayfalık bilgi broşürü posterler halinde meydan ve civarına asıldı, belediyelerin web sayfalarında paylaşıldı. Bunun yanı sıra belediyelerin web siteleri üzerinden ve belediye binalarında oluşturulan birimlerde görüşler alındı, esnaf ile mülakatlar ve sivil toplum kuruluşlarıyla toplantılar gerçekleştirildi. Ayrıca mevzuat kapsamında belediyelerde zorunlu olarak yapılan halka bilgi verme toplantılarında belediye başkanları katılımcıların sorularına yanıt verdiler. Bu aşama Aralık 2008-Mart 2009 döneminde yaklaşık 3,5 aylık bir süre içinde gerçekleştirildi.
İkinci aşamada tasarım için bir yarışma yapıldı. Jüri Paris ve ilgili ilçe belediyelerinin başkan ve meclis üyelerinden oluşan 6 kişi; alanında kıdemli mimar veya şehir plancısından oluşan 6 uzman ile sivil toplum ve kamu kurumlarından 5 temsilci olmak üzere 17 kişiden oluşturuldu. Yarışmanın şartnamesi birinci aşamada yapılan danışma süreci dikkate alınarak hazırlandı. Yarışma Nisan 2009- Ocak 2010 arasında yaklaşık 6,5 aylık bir süre içinde gerçekleştirildi.
Üçüncü aşama seçilen projenin tanıtımına yönelik toplantıyla başladı. Ardından yayalar, motorlu araç ve bisiklet sürücüleri ile seyahat ve mobilite temaları atölye çalışmaları gerçekleştirildi ve trafiğin yönü, park, bisiklet yolu, sinyalizasyon gibi detaylar ele alındı. Mahalle sakinleri, meydanı kullananlar, öğrenciler, işyeri sahipleri ile meydanın gelecekteki kullanımıyla ilgili beklenti ve görüşlerini almak üzere rehber eşliğindeki saha ziyaretlerini takiben toplantılar gerçekleştirildi. Paris Belediyesi sitesi üzerinden de meydanın gelecekteki kullanımıyla ilgili sorular içeren anket yapıldı. Son aşamada mevzuata göre zorunlu olarak büyük imar projelerinin inşaatı başlamadan önce yapılan ve halkın soru ve görüşlerini ilettikleri “halk sorgulaması” çalışması gerçekleştirildi. Paris’te ikamet eden Fransız vatandaşlarının katılabildiği sorgulama çalışması konuyla ilgili bilgi verilmesini takiben bir ay sürdü. Toplanan soru ve görüşler kanunen görevlendirilen raportör tarafından derlenerek belediye meclisine sunuldu. Bu aşama Mayıs 2010 – Eylül 2011 arasında tamamlandı. Eylül 2011’de yapılan Belediye meclisinde projenin kabul edilmesini takiben inşaat çalışmaları başladı.
Tarihi bir havuzun kaldırılması, meydan düzenlemesinin modern mimari çizgiler taşıması, alan içinde bir kafe düzenlemesi yapılması ve 5 milyon Euro’luk bir artışla birlikte toplam 24 milyon Euro’ya çıkan maliyeti eleştiri konusu olsa da Proje büyük bir tepki almadı, dava konusu yapılmadı. Uzaktan bakarak kestirimde bulunmak zor olsa da halkla yürütülen bilgilendirme ve istişare sürecinin projenin başarılı bir şekilde tamamlanması konusunda katkısının olduğu düşünülebilir.
Türkiye’de de kamusal alanı dönüştüren projeler öncesinde iyi planlanan, uzman görüşleriyle birlikte halkın görüşlerini de içine alan ve yasal altyapılarla desteklenmiş katılımcı süreçlerin nasıl olabileceği konusunda zor olmayan ama niyet ve samimiyet gerektiren bir ödevimiz var. İyi yönetişimi gerçekten istiyor muyuz yoksa buna mecbur muyuz sorusuyla başlayabiliriz.
Kaynaklar:
Proje resmi web sitesi http://placedelarepublique.paris.fr Erişim tarihi 20.06.2013
Renovation and consultation: Parisian approaches to redeveloping public spaces, Şubat 2013, B. Gouyette
Paris mayor praises beauty of revamped Place de la République 18.06.2013 http://www.guardian.co.uk/world/2013/jun/16/paris-place-de-la-publique
Wikipedia makalesi http://fr.wikipedia.org/wiki/Place_de_la_R%C3%A9publique_(Paris) Erişim tarihi 20.06.2013
Anne Hidalgo et Bertrand Delanoë inaugurent une place de la République vandalisée http://www.latribunedelart.com/anne-hidalgo-et-bertrand-delanoe-inaugurent-une-place-de-la-republique-vandalisee
