Yalın ADSL uygulanmasına ilişkin karar BTK ile Maliye Bakanlığı bürokrasisi arasında kayboldu.
Türkiye'de hiç internet ücretlerine baktınız mı? Türkiye'de ortalama internet kullanım ücreti, saniye cinsinden bakarsanız, mesela, Kore'nin yaklaşık on katıdır. Bu hep böyledir. Facebook'a giren milyonlar bu yüksek internet ücretlerine rağmendir. 1 Kasım'da azıcık ucuzlayacaktı. Ama olmadı. Peki neden? Merak edenleri bekleriz, efendim.
Sabit telefon şartı
Türkiye'de internete girmek için, sabit telefon hatlarını kullanmak gerekiyor. Sabit telefon hatları tek bir şirkete ait: Türk Telekom'a. Altyapı işletmeciliği kapsamında pazara girecek işletmecilerin Türk Telekom (TT) altyapısına alternatif altyapılar inşa etmesi hukuken mümkün olsa da, TT altyapısının duplikasyonu ekonomik olarak kısa ve orta vadede mümkün görünmüyor. Çok doğal olarak, telefon hatları üzerinden yapılacak her iş söz konusu olduğunda, ortaya bir "şimdi bunu nasıl fiyatlamak gerekir?" problemi çıkıyor. Aslında bunun böyle olması gerekmezdi. Kablolu televizyon altyapısı da internet servis sağlayıcılığı hizmetleri için bir platform olarak kullanılabilirdi. Yani biz internete Kablo TV ağı vasıtasıyla da bağlanabilirdik. Böylece birbirleri ile rekabet edebilecek iki ayrı sabit hat sistemimiz olabilirdi. Ama olmadı. Ses altyapısı satıldıktan sonra kamuda kalan Kablo TV altyapısı etkin biçimde işletilemedi, işletilmesindeki hukuki sorunlar çözülemedi. Dün bugünü belirler.
Şimdi gelelim, meseleye. Diyelim evinize internet hattı bağlatmak istiyorsunuz. Ne yapacaksınız? Bir internet servis sağlayıcısına gideceksiniz, fiyatlara bakacaksınız. Bu arada, eve internet bağlatabilmek için yakın zamana kadar bir de Türk Telekom sabit hat aboneliği yaptırmanız gerekiyordu. "Neden o?" demeyin, öyleydi işte. Eğer evde sabit hattınız varsa onu internete bağlayabiliyorlardı, ama "ben evde de cep telefonumu kullanacağım sabit hat istemiyorum ama sabit internet istiyorum" derseniz size zorla sabit hat aboneliği de satıyorlardı. Şaka gibi değil mi? Öyle işte. Rekabet Kurumu bundan bir buçuk yıl önce bu uygulamaya bir son verilmesi gerektiğine karar verdi. Ama kararın uygulaması Bilişim Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) ile Maliye Bakanlığı bürokrasisi arasında kayboldu. BTK ile Maliye Bakanlığı yaklaşık bir buçuk yıldır yalın internet işinde, aradan sabit telefon hattı kalkarsa ne olacak, nasıl vergi verilecek hâlâ belirlemeye çalışıyor. Halbuki tekerlek yeniden keşfedilmeyecek. Bu uygulamalar zaten Batı'da var. Ama meşgale çok herhalde!
Telekom dersi
Peki, bu noktaya nasıl geldik? Her şeyin başında bir özelleştirme tasarımı vardı. Türk Telekom yirminci yüzyılda bir kamu tekeliydi. Bir kurumu, özelleştirmeye iki biçimde hazırlanabilirsiniz: Birinci yol, "özelleştirme rekabete dayalı bir piyasa çıkarsın, maliyetler düşsün, millet bir bütün olarak özelleştirmeden kârlı çıksın" yoludur. İkinci yol ise, "ortada dikey entegre, birden çok işi yapan, her alanda tekel olan bir işletme olsun, satın alana iyi kâr getirsin, o da alırken çok para ödesin, böylece bizim de kendi seçeceğimiz başka hayır işlerine ayıracak paramız olsun" yoludur. Biz, Türkiye'de ikinci yolu tercih ettik. Hata ettik. Bakın 1 Kasım'da interneti hâlâ ucuzlatamadık.
Telekom özelleştirmesi dersini, elektrik özelleştirmelerine devam ederken hep akılda tutmakta fayda vardır.
Dikkat: İkinci yolu seçmek, milletin cüzdanı için tehlikelidir.
Bu köşe yazısı 05.11.2010 tarihinde Radikal Gazetesi'nde yayımlanmıştır.
