İngiltere'nin Sunday Times gazetesi, 1989 yılından beri her yıl bir Zenginler Listesi yayımlıyor. Liste, ülkede yaşayan en zengin 1000 kişiyi servetlerinin büyüklüğü açısından sıralıyor. 2010 yılı Zenginler Listesi geçen hafta sonu yayımlandı. Buna göre 2009 yılından 2010'a, İngiltere'de yaşayan en zengin 1000 kişinin toplam servetleri yüzde 29.9 yükseldi. Bu liste hazırlanmaya başladığından beri karşılaşılan en yüksek yıllık artışa böylece ulaşılmış oldu. Toparlanma sürecinin ivmesi konusunda gösterge takip edenlere duyurulur. Zenginler cephesinden bakıldığında ekonomi tıkırındadır abiler. Zaten hep öyle değil midir? Merak edenleri aşağıya bekleriz. 2008 yılındaki zenginler listesinin toplam değeri yaklaşık 413 milyar pound'muş. Sonra küresel krizle birlikte en zenginlerin servetleri yaklaşık yüzde 37 eriyerek 258 milyara inmiş. Ama bakın 2010 yılı ocak ayı itibariyle en zengin 1000 kişinin toplam serveti yüzde 30 civarında artarak 335 milyara yükselmiş. Türk Lirası'na çevirirseniz eski parayla yaklaşık 800 katrilyon TL ediyor. Bu ne demek? Vallahi bizim bir yıllık milli gelirimiz kadar bir şey yani. Şimdi gelelim birkaç sonuca: Birincisi, servetler daha kriz öncesi rakamlara ulaşmış olmasa bile toparlanma son derece hızlıdır. Neden böyledir? İngiltere hisse senedi piyasasında borsanın yaklaşık yüzde 42 oranında iyileşmiş olması herhalde bunda etkili olmuştur. En kötünün artık geride kaldığına ilişkin güçlü inanç toparlanmanın hızlı olmasında, şirket değerlerinin hızla yükselmesinde herhalde etkili olmuştur. Etrafta olumlu gösterge arayışında olanlar açısından bakıldığında Zenginler Listesi'ndeki hızlı iyileşmeyi olumlu bir adım olarak görmekte fayda var. Zaten "Lüks tüketim azalmadı" haberleri de herhalde bunun habercisiydi. Hisse senedi borsalarındaki hızlı toparlanma ve bu çerçevede ortalığı saran "Kendimi iyi hissediyorum" havası herhalde toparlanma süreci açısından kötü değildir. İyidir. Bu ilk noktadır. Dikkat edilmesi gereken ikinci nokta ise en zengin listesinde isimleri sıralanan 1000 kişinin toplam servetlerinde son on bir yıl içinde gözlemlenen hızlı artıştır. İngiltere'de yakında seçimler yapılacağı için karşılaştırma genellikle İşçi Partisi'nin iktidar dönemi için yapılmaktadır. Buna göre Tony Blair'in işbaşına geldiği 1997 yılında, listenin toplam değeri yaklaşık 99 milyar iken şimdi 335 milyar olmuştur. Arada yaklaşık yüzde 239'luk bir artış vardır. Üstelik bu artış zenginler için artırılan vergilere rağmen gerçekleşmiştir. İşçi Partisi'nin iktidar döneminde en zengin 1000 kişinin serveti her yıl ortalama yüzde 52 artmış görünmektedir. Bu esasen son derece önemli bir artışı ifade etmektedir. Olay, İşçi Partisi hükümetleri döneminde olmuştur. Dönem işte öyle bir dönemdi. Zaten krizle neticelendi. Ama her aşırılık dönemi kriz sonrasına bir servet naklini içermektedir. Rahmetli hocamız Merih Celasun'dan öğrendiğimiz budur. Bol krizli ülkenin hocaları daha çok gözlem yapabildikleri için krizler hakkında, daha manalı tespitlerde bulunabilmektedirler. Bu da ikinci noktadır. Gelelim üçüncü noktaya: İngiltere'nin Zenginler Listesi'nde toplam 53 adet milyarder yer almaktadır. Bu milyarderlerin 24'ü İngiltere dışında doğmuşlardır. Nitekim listenin birincisi Mittal, Hintli çelik devinin sahibidir. Borsalardaki toparlanma derken hammadde fiyatlarının hızlı toparlanmasını da listedeki hızlı toparlanma için nedenler arasına koymakta fayda vardır. İngiltere'nin en zenginler listesindeki hızlı toparlanma İngiltere'nin küresel ölçekte operasyonların merkezinde yer alması ile yakından alakalı gibi durmaktadır. Bu çağda bizden olanla yetinenin hızlı toparlanması mümkün değildir. Küresel zenginliğin merkezinde yer almak, küresel değer zincirlerinin, o ülke içinden daha çok geçmesi demektir. İyidir. Bu da akılda tutulması gereken üçüncü noktadır. Peki, Zenginler Listesi'nde hızlı toparlanma hepimiz için iyi haber midir? Evet ve de hayır. Evet, çünkü yatırım yapacak kaynağı olanların hızlı toparlanması ekonominin geleceği için iyidir. Hayır, çünkü bu listede yer alanların hızla toparlanıyor ve krizin etkilerini üzerlerinden atıyor olmaları herkesin düze çıkmakta olduğunun karinesi olarak alınamaz. Dünyada ve Türkiye'de esasen asimetrik bir toparlanma süreci gözlenmektedir. Galiba dikkatlerimizi bu asimetrinin dinamikleri üzerine yoğunlaştırmakta fayda vardır. İki nedenle. Birincisi, bu kriz daha önceden alışmadığımız bir krizdir. Hâlâ da öyle olmaya devam etmektedir. 2008 krizi toplumun en korunmaya muhtaç kesimlerini en kötü biçimde etkilemiştir. Merak edenler bunu 2001 krizi ile karşılaştırabilirler. 2001 krizi, 2008 krizi yanında olumsuz etkilerin herkese eşit dağılımı açısından daha eşitlikçi, daha hafif bir krizdir. 2008 krizi daha ağırdır. Teğet muhabbeti laftır, rakamlar ortadadır. İkincisi, 2008 krizinden çıkış sanayi sektörünün kendi içinde bile asimetrik bir biçimde gerçekleşmektedir. Bazı sektörler ötekilerden daha hızlı iyileşmektedir. Bazıları için ise iyileşme daha başlamış gibi görünmemektedir. Ortalama her zaman yanıltıcıdır. Rakamlara daha dikkatli bakmadan kamu politikası tasarımından kaçınılmalıdır.

Bu yazı 27.04.2010 tarihinde Referans Gazetesi'nde yayınlanmıştır.