“OVP’de hedefler bu kadar mı sapar? 2025 enflasyonu yüzde 17,5’ten yüzde 28,5’e fırladı, gerçekler ise hâlâ göz ardı ediliyor.”
Yeni Orta Vadeli Program (OVP) açıklandı. 2026-2028 dönemini kapsıyor. Açıklama, Eylül’deki kayyum ataması ile birlikte ekonomide belirsizliğin son derece arttığı bir döneme denk geldi. Daha bir de 15 Eylül var. Sadece belirsizlik de değil. Yargı sistemimizin ve demokrasimizin içinde bulunduğu durum giderek acıklı bir hal alıyor. Bu ortamda OVP?
Yetmezmiş gibi bir de bu ortamda “enflasyonda düşüş (dezenflasyon diyorlar) süreci devam ediyor” ya da “kişi başına gelir düzeyimizin daha da yükselmesi ile yüksek gelirli ülkeler arasına gireceğiz” gibi açıklamalar yapılabiliyor. Kaldı ki ortam düzgün olsa bile bu tür açıklamaların ayaklarının yere pek de sağlam basmadıkları biraz düşününce açık biçimde ortaya çıkıyor.
Alın enflasyonu. Enflasyonun geldiği düzey ne? Ağustos sonu itibariyle yüzde 33. 2025’e girerken 2025 sonu hedefi neydi? Yüzde 21. Bu çok eksik ekonomi programı ne zaman uygulanmaya başlandı? Haziran hadi bilemediniz Temmuz 2023’te. Tamam, miladı Temmuz 2023 değil de enflasyonun yüzde 75,5 ile seçim sonrası dönemin zirve değerine ulaştığı Mayıs 2024 alırsanız, enflasyonda bayağı bir düşüş var. Ama yüzde 33, ya da 2025 sonunda gerçekleşmesi beklenen (artı-eksi) yüzde 30 hala çok yüksek değil mi? Kaldı ki son iki ayın mevsim ve takvim etkisinden arınmış enflasyon değeri ne? Yüzde 2,6 ve 2,5. Geldiğimiz yer hala aylık yüzde 2,5 enflasyon mu? Bu aylık değerlerin yıllık bileşiği yüzde 30’un üzerinde değil mi? Dolayısıyla, enflasyon açısından söylenebilecek, olsa olsa, “Mayıs 2024’te bu yana doğru yönde gittiği ama düşüş hızının arzulanan düzeyden uzak olduğu”. Üstelik bunu söyleyebilmek için de enflasyonun neden Haziran 2023-Mayıs 2024 döneminde tırmandığının samimi bir özeleştirisini yapmak gerekiyor.
Kişi başına gelir açısından yüksek gelirli ülkeler arasına girmekte olduğumuz övünmesine geleyim. Daha önce de dile getirdim: Şu iki ülkeden hangisinde yaşamak isterdiniz? Kişi başına gelir açısından yüksek gelirli ülke ligine terfi eden A ülkesi: Gelir dağılımı o denli bozuk ki emeklilerin önemli bir kısmı asgari ücretin oldukça altında gelir elde ediyor. Çalışanların yarısı asgari ücret alıyor. Asgari ücretin altında ve biraz üzerinde gelir elde edenler çalışanların kabaca yüzde 80’i. Asgari ücret ise dört kişilik bir ailenin açlık sınırının altında. Demokratik değerler her geçen gün aşınıyor. Adalet sistemi sorunlu. Kadın cinayetlerinden geçilmiyor. B ülkesi: Yüksek gelirli değil, orta gelirli. Açlık sınırının altında ücret alan yok. Çalışanların çoğu bırakın açlık sınırının altında ücret almayı yoksulluk sınırının üzerinde kazanıyorlar. Demokratik değerler yüksek. Adil bir yargı sistemi var ve hızlı çalışıyor. Sorunun yanıtı açık sanıyorum.
Bir de şu var: Öğrencilere kişi başına gelir düzey açısından karşılaştırma yapılırken unutulmaması gereken hususlar anlatılırken gelir dağılımı meselesi başta gelir. Verilen örnek genellikle şudur: “Şu sınıfta hepimizin ailesinin gelirini toplayın ve ailelerin toplam nüfusuna bölün. Kişi başına geliriniz bu. Şimdi sınıfa dünyanın sayılı zenginlerinden biri girsin. Kişi başına gelirinizi bu kişinin gelirini de dikkate alarak yeniden hesaplayın. Müthiş sıçradı değil mi? Peki, sizin refah seviyemiz değişti mi?”
OVP için değerlendirme yapmayacağım. İki nedenle: İlki yukarıda belirttiğim büyük belirsizlik ortamı; bu yoğun sis ortamında ne kadar ilerisi görülebilir ki? İkinci nedenim için ise sadece sayısal bir karşılaştırma ile yetineceğim. Şu: 2025-2027 OVP’sinde 2025 sonu enflasyon hedefi yüzde 17,5 iken yeni OVP’de 2025 sonu enflasyon tahmini yüzde 28,5; 11 puan daha yüksek. Hadi kontrolümüz altında olmayan ham petrol ithalat fiyatında sıçrama yaşanmış ya da küresel finans sisteminde kriz çıkmış olsa eyvallah. Ama bunların hiçbiri yok ve üstelik ham petrol fiyatlarında düşüş var. Mücadele edildiği söylenen enflasyondan söz ediyorum.
Bu köşe yazısı 09.09.2025 tarihinde Nasıl Bir Ekonomi Gazetesi'nde yayımlandı.
