Yüksek Seçim Kurulu tarafından 26 Şubat 2011 tarihi itibariyle yapılan, seçim bölgelerinin çıkaracağı milletvekili sayılarına ilişkin düzenlemnin "adaleti" sağlama bakımından "yerinde fakat yetersiz" olduğu sonucuna ulaşıldı.

ANKARA- TEPAV,  Yüksek Seçim Kurulu (YSK) tarafından Anayasa Mahkemesi'nin uyarıları çerçevesinde yapılan ve her seçim bölgesi için milletvekili sayılarının yeniden hesaplamasını içeren düzenlemenin, "adaleti" sağlama bakımından yerinde fakat yetersiz olduğunu açıkladı. "Temsilde adalet"in ve oyların eşit değerde olması ilkesinin (oy vermede eşitlik) sağlanması açısından yeni bir düzenleme yapılabileceği ifade edildi.

TEPAV için Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Öğretim Görevlileri Dr. Türkmen Göksel ve Dr. Yetkin Çınar tarafından hazırlanan "YSK Tarafından Yapılan Düzenlemelerin Adalet ve Sandalye Dağılımı Üzerindeki Etkileri ve Öneriler" başlıklı politika notu yayımlandı. Not'ta " 1 oy değeri" açısından Türkiye'de seçim bölgelerinde ciddi bir eşitsizlik olduğu hatırlatılarak, "Örneğin Tunceli ilinde 1 oyun değeri, İzmir 1 numaralı seçim bölgesi veya Balıkesir seçim bölgesine göre 3,5 kat fazladır" denildi.

Bu çerçevede, 2007 yılından itibaren seçim bölgelerinin çıkaracağı milletvekili sayılarına ilişkin yeni düzenlemeler yapıldığı ifade edilen Not'ta,  "Son olarak, Seçim Kanunu'nun her ile iki milletvekili vermeyi öngören maddelerinin Anayasa Mahkemesi tarafından "eşitliği sağlamadığı/bozduğu" gerekçesiyle iptali üzerine, YSK tarafından 26 Şubat 2011 ayı itibariyle her seçim bölgesi için -bir sonraki seçimde geçerli olmak üzere- milletvekili sayıları yeniden hesaplandı. Bu yeni hesaplamayla bazı illerin milletvekili sayılarında değişiklikler oldu" denildi.

TEPAV'ın çalışmasında, bu düzenlemelerin olası bir senaryoya göre sandalye dağılımına yansımalarını görebilmek amacıyla, öncelikle A&G araştırma şirketi tarafından Şubat 2011 tarihinde gerçekleştirilen seçim anketinden sağlanan oy tahminleri kullanılarak ve milletvekillerinin bölgesel dağılımına ilişkin son durumu esas alınarak bir analiz yapıldı.

Düzenlemeler olumlu fakat yetersiz

Analiz sonucunda,  YSK'nın "adaleti" sağlama bakımından yaptığı söz konusu değişikliğin yerinde fakat yetersiz olduğu sonucuna ulaşıldı.

Çalışmada, 1 milletvekili çıkaran seçim bölgelerinin (şu anda sadece Bayburt) daha fazla olması ve geri kalan bölgelerde de gerekli düzenlemelere gidilmesiyle farklı bölgelerde kullanılan oyların değerinin (milletvekili seçme açısından) birbirine yakınsamasının mümkün olduğuna dikkat çekilerek , böyle bir düzenlemenin olası sonuçlarına da yer verildi.

Düzenlemelerin Meclis'e etkisi fazla olmadı

Yapılan analize göre, YSK tarafından yapılan düzenlemelerin "Meclis Aritmetiği" üzerinde çok büyük etkisi olmadı. Yeni düzenlemeye göre Türkiye genelinde AKP 1, MHP ve Bağımsız/BDP 2'şer milletvekili kaybederken, CHP 5 milletvekili kazandı.

Önerilen düzenlemeye göre ise, Bağımsız/BDP'den CHP'ye 2 milletvekili geçti. Dikkat çekici bir nokta da, hali hazırda yapılmış ve önerilen düzenlemelerin sadece CHP'ye yarıyor olması. Bir başka deyişle, var olan adaletsizlik -olumsuz anlamda- sadece CHP'yi etkiliyor.

Not'ta, YSK'nın ex-ante olarak (seçim öncesi) adaleti en fazla düzeye çekecek düzenlemeleri yapması gereğine dikkat çekilerek, "Zira bu düzenlemelerin burada esas alınan 2011 tahminlerine göre sandalye aritmetiğinde çok fazla farklılık yaratmamış olması, başka durumlarda (değişik oy oranları ve senaryolarda) daha büyük farklılıklar yaratmayacağı anlamına gelmemekte olduğunun altı çizilmelidir" denildi.

Eski ,Yeni ve Önerilen Düzenlemeye göre Sandalye Dağılımları

(*)Önerilen hesaplama yönteminde, bir seçim bölgesinin nüfusu Türkiye'nin toplam nüfusuna bölünerek "bölge ağırlığı" hesaplanmış; her bölge için bulunan ağırlıklar 550 MV ile çarpılmış ve elde edilen sayılar en yakın tamsayılara yuvarlanarak bölgelerin çıkaracakları milletvekili dağılımına ulaşılmıştır.

2007 'de önerilen mekanizma kullanılsa idi "Sandalye Aritmetiği" nasıl olurdu?

Not'a göre,2007 yılında "1 oyun değeri" bakımından daha adaletli bir düzenleme yapılsaydı CHP 9 sandalye kazanırken,  AKP 2, MHP 3 ve Bağımsız/BDP 4 sandalye kaybedecekti.

2007 Sandalye Dağılımları: Gerçekleşen ve Önerilen Düzenleme

Göksel ve Çınar'ın bu konudaki çalışmaları önümüzdeki günlerde "Türkiye'de Seçim Barajına ve Seçim Sistemi Değişikliklerine Yönelik Analizler ve Politika Önerileri" başlığıyla TEPAV Yayını olarak basılacak.