Türkiye’de enflasyon maliye politikası ilişkisi ne kadar güçlü? Program Döneminde Kamu Harcama ve Vergilerdeki Reel Artışların Enflasyonu Etkilemesi Meselesi

Bu değerlendirme notu maliye politikası araçları ile enflasyon arasındaki ilişkinin dinamiklerine odaklanarak akademik ve uygulamalı çalışmalara katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Çalışmada ilişkiyi ölçmede kullanılan modellerden elde edilen sonuçlar, enflasyon oranının uzun vadede özel tüketim ve katma değer vergileri de dahil olmak üzere reel dolaylı vergi gelirleri ve reel operasyonel harcamalarıyla anlamlı ve pozitif yönde ilişkili olduğunu göstermektedir. Zaman aralığını değiştirerek yinelediğimiz tahminler, 2021'den sonra enflasyon ile kamu maliyesi araçları arasındaki ilişkilerin daha da güçlendiğine işaret etmektedir. Bu bulgu, özellikle literatürde de görüldüğü üzere yüksek enflasyon dönemlerinde maliye politikası uygulamalarının enflasyon dinamiklerinde artan önemini ortaya koymaktadır.

Türkiye'de enflasyon, tarihsel olarak yüksek düzeylerde seyretmektedir ve ekonominin temel zorluklarından birisini oluşturmaktadır. Tüketici fiyatları enflasyonu 2006-2023 döneminde yıllık ortalama yüzde 17,46 iken, 2021-2023 döneminde ortalama yüzde 55,04'e yükselmiştir. Sonuç olarak enflasyonu düşürmek ve sürdürülebilir bir düzeye indirmek, ekonomi yönetimlerinin sürekli temel önceliklerinden biri olmuştur.

Bu çalışmada çok değişkenli bir eş-bütünleşme modeli kullanılarak maliye politikasının Türkiye'de enflasyon oranı üzerindeki etkisi, diğer yurt içi ve yurt dışı belirleyici unsurlar da dikkate alınarak analiz edilmiştir. Kullanılan model, yinelemeli bir yaklaşım ile yeniden çalıştırılarak enflasyon ve maliye politikaları arasındaki dinamiklerin değişimine de bakılmıştır.

Çalışmanın literatüre temel katkısı, ayrıntılı harcama ve vergi bileşenlerini kullanarak maliye politikasının enflasyon üzerindeki etkisini ölçmeye çalışmasıdır. Analizimizde farklı maliye politikası araçları ayrı ayrı modele dahil edilmiştir. Temel ilgi alanımızı reel operasyonel ve operasyonel olmayan kamu harcamaları ile özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi dahil olmak üzere reel dolaylı vergiler ile dolaysız vergi gelirlerinin yurt içi enflasyon üzerindeki etkisini oluşturmaktadır.

Özellikle kamunun doğrudan kontrol alanı içinde bulunan kamu maliyesi araçlarını uygulama samimiyeti, yönetimlerin mevcut programa yönelik makro ekonomik sorumluluk düzeyini göstermesi açısından önem taşımaktadır. Burada da bu araçların makro ekonomi üzerindeki etkisini ölçmek, karar alıcılar ve diğer taraflar açısından kritik önemde bir bilgi niteliğindedir.

Değerlendirme notuna buradan ulaşabilirsiniz.