2019 yılı bitti. 2020’ye geldik. Hala banka mevduatının yarıdan fazlası yabancı para cinsinden. Nedir? Öncelikle Türklerin, Amerikan dolarına değil de, Türk lirasına güvenmesini temin edecek bir şeyler yapmak gerekir. Bu iş öyle polisiye tedbirlerle filan olmaz. Azarla, emirle filan hiç olmaz. Önemli olan, milletin gönül rahatlığı için de kendi parasına güvenini sağlamlaştıracak tedbir setini bulmaktır. O tedbir seti neredeyse bir buçuk yıldır hala bir türlü bulunamadığı, kumda oynamak tercih edildiği için, vaziyet böyleyken böyledir.
O tedbir seti, 2020’de de bulunamazsa, vaziyet böyle kalmaya devam eder. Peki, burada hadisenin özü nedir? Türk lirasında durmak son derece riskli olduğu için, millet kendi parasını değil, yabancı parayı tercih etmektedirler. Siz şimdi milletin banka hesaplarında yabancı para tutmasını pahalılaştırmak için tedbir alırsanız, millet, CDS (kredi İflas riski) primlerine bakıp hesabını yapar, yine yabancı parada kalır. Olmadı bankada tuttuğu parayı, yastık altına alır. Bizim burada kocaman faiz varken, yurt dışında negatif faizli tahvil alanlar gibi hesap yapar? Nedir? Türkiye’nin CDS primi, başka G-20 ülkeleri ile karşılaştırıldığında pek yüksek kalmaktadır. Bugün size G-20 ülkelerinin CDS primlerini anlatayım. Siz hiç G-20 ülkelerinin CDS primlerini karşılaştırdınız mı?
Arabayı devirme ihtimali yüksek olanın sigorta primi yüksek olur
CDS primi, ülkelerin adı üzerinde iflas riskini karşılaştırmalı olarak bize göstermektedir. Bir ülkenin parasına yatırım yapan yatırımcılar, artık yaptıkları yatırımın geri dönmeme riskine karşı sigorta satın alabilmektedir. İşte CDS primi her bir ülke için ödenmesi gereken risk primini göstermektedir. Piyasaya dayalı bir göstergedir. Emirle, tehditle olsa olsa daha da yükselir. Nasıl otomobilinizi kazaya karşı sigortalatırken, sigorta şirketi, sürücünün, son yıllarda kaç kere kaza yaptığına falan bakarak olası kaza yapma riskini dikkate alıp, ödenmesi gereken sigorta primini saptıyorsa; ülkelerin CDS primleri de bir nevi ilgili ülkenin ekonomi yönetimlerinin kaza yapma ihtimalini bize göstermektedir. Ülkenin CDS primi yüksekse, o ülkenin borçlanma maliyeti aşağıya inmez. Nedir? Arabayı devirme ihtimali yüksek olanın sigorta primi de yüksek olur.
Kore’nin risk primi 46 puan iken, Türkiye’nin ki neden 300 civarındadır?
Grafik, 2010, 2017 ve 2019 itibariyle CDS primi en yüksek 13 G-20 ülkesinin CDS primlerini göstermektedir. Türkiye’nin CDS primi 2010 yılında 142 baz puan yani yüzde 1,42 iken, 2017 yılında 167, 2019 yılında ise 280 olmuştur. Türkiye 280 iken, Çin’in CDS primi 32, Güney Kore’nin risk primi 46 ve Brezilya’nınki 104’tür. G-20 ülkelerinden Arjantin’i listeden çıkardım. Çünkü Arjantin’in CDS primi 6.604, Venezuela’nın ki ise 5.890’dır. Onlar artık “doktorun ne yersen ye dediği” ülkeler kategorisindedir. 2018 yılında Başkan Trump Rahip Brunson hadisesi ile ilgili tweet atıp Türkiye’yi tehdit ettiğinde başlayan kur krizi ile birlikte Türkiye’nin CDS primi 305’ten 582’ye zıplamıştı. Onu da hatırlatayım. Sonra biz Türkiye’de hızla kemer sıkıp, ekonomimizi küçültünce yabancı para ihtiyacı azalmış ve CDS primimiz önce 300’lere sonra da 280’e gerilemişti.
Ama ne oldu? Türkiye’nin CDS primi, geçtim Kore’yi, Malezya’nın risk primi seviyesine bile gerilemedi. Hadi Malezya’nın 36’sı çok düşük, ya Brezilya’nın 104’ü? Yolsuzluk soruşturmaları, siyasi çalkantılar Brezilya’nın risk primini tepelere fırlatmadı. Demek ki, oralarda bir şeyler yolunda gitti. Oralara daha bir dikkatli bakalım ve burada ne yapmamız gerektiğini anlayalım derim ben doğrusu.
Soru halen ortadadır: 2020’de işler yolunda gitsin, Türkler, Amerikan dolarına değil de Türk lirasına güvensin diye ne yapmak gerekir? Öncelikle ne yapmamız gerektiğini biliyoruz sanırım. 2018’den bugüne ne yaptıysak, onları yapmamakta yarar vardır. Neden? 2018’den beri Türkiye’nin risk primi 280’nin altına inmedi Üstüne çıktı ama altına inmedi.
Bu köşe yazısı 06.01.2020 tarihinde Dünya Gazetesi'nde yayımlandı.
