Dünyanın önde gelen sistemini oluşturmak için bayağı bir beyin jimnastiği yapmak gerekiyor.

En azından otoyolları inşa etti. ”Büyükbaba ve büyükannelere yıllar sonra neden nasyonal sosyalist partiye vaktiyle oy verdikleri sorulduğunda yanıtları genellikle bu oluyormuş. Bu cümleyle başlayan yazının başlığı ise şöyle:

“Hitler’in yolları Almanların kalplerini ve akıllarını nasıl fethetti?” Aslında başlığın bir de üst kısmı var ama tam Türkçesi uzun olacak. Mealen, ‘Nazilerin seçim yatırımları ve popülerlikleri’ olarak çevrilebilir. 

İki akademisyen tarafından kaleme alınan yazı, dünyanın ilk ulusal çapta otoyol inşasının Nazi rejiminin popülerliğine olan katkısını inceliyor. Yazarlar, 1934 sonrasında Nazi rejiminin popülerliğinin artmasında bu inşaatın önemli bir rol oynadığı sonucuna varıyorlar. Elbette o dönemde seçimlerin silahların gölgesi altında yapıldıklarının ve dürüst olmadıklarının farkındalar. Ama özel bir yöntem kullanarak otoyol inşasının etkisini araştırabiliyorlar. 

İşin içinde Hitler ve nasyonal sosyalist parti olunca örnek çarpıcı oluyor şüphesiz. Oysa bu tür yatırımların normal demokrasilerde de seçim kazandırabileceğini biliyoruz. Özellikle çok çalışmalarına karşın seçimi yitiren küçük şehirlerin mevcut belediye başkanları için söylenir. Seçimi yitirmelerinin temel nedenlerinden biri olarak, görünür yatırım yapmak yerine parayı toprağın altına gömmeleri -mesela kanalizasyon altyapısını güçlendirmeleri gösterilir. Yani, iş yapmamak değil de gözle görünür bir şeyler yapmamaktır suçları. 

Bu tür yatırımlar gözle görünür olmakla kalmıyor; bir de hemen görünür biçimde işlevsel oluyorlar. Sonuçta yolu hızla inşa ettiğinizde, o yol kullanılıyor ve üzerinde seyahat edenlerin ve yük taşıyanların memnuniyetleri artıyor. Oysa eğitim yatırımı öyle değil. Ciddi bir eğitim hamlesi başlattınız diyelim. Çok iddialısınız; dünyanın en iyi eğitimini vermeyi amaçlıyorsunuz. Bugünden yarına olacak bir iş değil. 

Önce öğretmenlerin ve ders kitaplarının kalitesini en üst düzeye çıkarmalısınız. Bu işin meyveleri yıllar geçmeden alınamıyor. Üstelik şu kadar kilometre yol yaptım demek mümkünken, şu kadar ton eğitim meyvesi topladım diye iddia etmek mümkün değil. Bazı uluslararası kuruluşlar dışında o meyvenin kaç ton olduğunu ölçmeye çalışan yok çünkü. Kaldı ki o kuruluşların ölçümlerini (mesela Pisa test sonuçlarını), gözlerinin önündeki yolların açıklığında seçmene anlatmak mümkün de değil. 

Gözle görülür-elle dokunulur alanlara yatırım yapmanın dayanılmaz bir çekiciliği olduğu aşikâr. Eğitim gibi gözle kolay görülmez pek de elle dokunulamaz alanların inşaat gibi alanlara kıyasla bir dezavantajları daha var. Yolu yapıyorsunuz. İki yıl sonra o güzergâhı beğenmedim, yenisini inşa ediyorum demiyorsunuz. Oysa eğitim gibi alanlarda istenildiği gibi at oynatılabiliyor. Yok 11 yıl zorunlu, yok 4+4+4, yok sınavları kaldırdım, yok yeni sınav koydum, yok hazırlık sınıfları ortadan kalksın… Aynı iktidarın farklı milli eğitim bakanları bile çok farklı uygulamalara gidebiliyorlar. 

Elbette bir de işin düşünme-taşınma kısmı var. Yolu, sonuçta nasıl inşa edeceğiniz üç aşağı beş yukarı belli. Oysa eğitim ya da ne bileyim araştırma-geliştirmek sistemi öyle değil. Dünyanın önde gelen sistemini oluşturmak için bayağı bir beyin jimnastiği yapmak gerekiyor. O da ‘bu karda kışta kim şimdi bunca jimnastik yapacak’ kolaycılığına ve elbette çoğu zaman ideolojik saplantılara kurban gidiyor. 

Not: Sözünü ettiğim yazıya www.voxeu.org adresinden ulaşılabilir. Başlığı şöyle: “Nazi pork and popularity: How Hitler’s roads won German hearts and minds” Yazarları: H. Voth ve N. Voigtlander.

Bu köşe yazısı 27.05.2014 tarihinde Radikal Gazetesi'nde yayımlandı.