Yanlış olan, cari fiyatlarla ölçülen milli geliri alıp, ortalama dolar kuruna bölüp dolar cinsinden milli geliri elde edip; bu yıl geçen yıla kıyasla şu kadar büyüdük demek.

Çocuğunuz boyunu ölçtürdünüz (eskiden eczanede falan ölçülürdü); 1 metre dediler. Kaydettiniz. Aradan bir yıl geçti; evladınız boy attı. Aynı yerde bir daha ölçtürdünüz; 1.12 çıktı. Maşallah ‘herhalde büyük teyzesine’ çekmiş; ne kadar da uzamış dediniz. Çok pimpiriklisiniz: Ya yanlış ölçtülerse? Evde eskiden kalma usul, mezura ile bir de siz ölçtünüz. O, ne; 1.03 çıkıyor. Yahu ‘yoksa huyu benzemesin amcasına mı çekti ne?’ Yok yok, öyle değil çok şükür; mezurayı tüm yaz güneş altında unuttuğunuzu hatırladınız; sünmüş bayağı. 

Evet, Türkiye’nin kişi başına gelirini doğru ölçerseniz, 2008-2013 döneminde 1.12 kat arttı. Yani, 2008’de 1 iken 2013’te 1.12 oldu. Oysa dolar cinsinden ölçünce 2008’de 1 olan 2013’te 1.03 oluyor. Ayıp oluyor; sonra size ‘milli gelirimizi küçük göstermek de ne oluyor, terzi önlüğünü çıkar, siyasete atıl’ falan derler. Aman ha.

Yine de sıkı durabilirsiniz. “Ama efendim benzer bir ölçümü 2002-2013 dönemi için yapınca 3.07 çıkıyordu (mezura ölçüsü: 2008-2013’te 1.03 çıkan). ‘Eczane ölçüsüne’ geçersem, yani 2008-2013 dönemi için 1.12 ile sonuçlanan tür hesaplamayı yaparsam, bu sefer 2002-2013 için 1.46 buluyorum, 3.07 değil.” diye savunmaya geçebilirsiniz. Artık meramınızı ne kadar anlatırsınız bilmiyorum; sonuçta benim sorunum değil. Şu milli geliri dolar cinsinden doğru ölçmek sorunu hakkında bir süredir yazıp duruyorum. Bu köşenin çok sayıda üniversite öğrencisi okuyucusu olduğunu biliyorum; yanlış anlaşılmasını istemem. Konuyla ilgili son yazımda bu nedenle “ekonomik performansı ölçmek için (bu tür) kişi başına dolar cinsinden gelir kullanılarak seçim sonucu analizi falan yapılmaz” dedim; parantez içindeki ‘bu tür’ ifadesine dikkat. ‘Bu tür’ yukarıdaki örnek çerçevesinde ‘mezura ölçümü’ oluyor. 

Yanlış olan, cari fiyatlarla ölçülen milli geliri alıp, ortalama dolar kuruna bölüp dolar cinsinden milli geliri elde edip; bu yıl geçen yıla kıyasla şu kadar büyüdük demek. Ne kadar büyüdüğümüzü ya da büyümediğimizi reel milli geliri kullanarak hesaplıyoruz elbette; cari milli geliri ya da dolar cinsinden milli geliri kullanarak değil. Ama amacımız bir dönemden diğerine ne kadar büyüdüğümüzü saptamak değil de ülkeler arası gelir karşılaştırması yapmak ise, dolar cinsinden milli gelir kullanmak gerekiyor. Ama yine mezura ile ölçülen dolar cinsinden milli gelir işe yaramıyor. Bu tür karşılaştırmalarda ‘satın alma gücü’ ile ölçülen dolar cinsinden mili gelir rakamları kullanılıyor. Böyle ölçülen milli gelir, tüm ülkeler için aynı mal ve hizmet fiyatları kullanılarak hesaplandığı için, ‘ince’ bir gösterge değil. Bu nedenle, “geçen yıl ABD’nin kişi başına gelirinin yüzde 28’i kadar olan kişi başına gelirimiz, bu yıl ABD’nin kişi başına gelirinin yüzde 28.5’i oldu” demek doğru değil. Önemli olan bu yüzdenin zaman içinde gösterdiği eğilim.

Daha önce bu köşede Türkiye’nin bu tür ölçülmüş kişi başına geliri ile zengin ülkelerinkini karşılaştıran çok sayıda tablo ve grafik verdim. Sonuç şu: ABD’ye kıyasla 1960’dan bu yana durumumuzda pek bir değişiklik yok. Mesela 1960-69 ortalaması yüzde 26.3, 1970-79 ortalaması yüzde 29.2, 1990-2002 ortalaması yüzde 26.4, 2008-11 ortalaması ise yüzde 28.4. Bu anlamda ‘yerimizde saymışız’. Ha derseniz ki seçmen ABD’ye kıyasla durumumuza bakıp oy vermiyor. Haklı olabilirsiniz. Ama amacım seçmen davranışını incelemek değil. Büyüme ve kişi başına gelir artışı boyutundan da seçmen davranışını incelemek isteyenlere farklı ama doğru birkaç ölçüt sunmak istiyorum, o kadar.

Bunca yazının sonucu şu: 1) Kişi başına gelirimiz 2002-2013 döneminde 1.46 arttı. 2) Kişi başına gelirimiz 2008-2013 döneminde 1.033 kat arttı. 3) 2002-2013 arasında kişi başına ortalama büyüme oranımız yüzde 3.6 oldu. 4) 2002-2007 arasında kişi başına ortalama büyüme oranımız yüzde 5.5 oldu. 5) 2008-2013 arasında kişi başına ortalama büyüme oranımız yüzde 1.9 oldu. Mesela şöyle bir soru hemen akla geliyor: Kişi başına gelire de bakıyorsa seçmen neden son yıllardaki kötü performansa bakmıyor da maziye gidiyor?

Bu köşe yazısı 15.04.2014 tarihinde Radikal Gazetesi'nde yayımlandı.