Merkez Bankası'nın her gün döviz satarak iktisadi temellerden kaynaklanan hareketlerin önüne geçme çabasını beyhude bir çaba olarak görüyorum.

Bugün Merkez Bankası’nın (MB) para politikasına bakmak istiyorum. Ne yapıyor MB? Ocak ayının sonuna kadar her gün en az ne kadar dolar satışı yapacağını açıkladı. Ayrıca bankaları MB’de  daha az dolar, daha fazla lira tutmaya özendirecek bir aracı devreye soktu. Bir de kısa vadeli faizin, MB’nin şu anda yüzde 7,75 düzeyinde olan gecelik borç verme faizine çok yakın bir düzeyde belirgin bir oynaklık göstermeden seyretmesini sağlayacağını vurguladı. Ek olarak enflasyon önemlidir falan dedi.

Enflasyon, 2006’dan bu yana, hedefin oldukça üzerinde bir ortalama düzey etrafında dalgalanıyor. Mesela 2009’dan bu tarafa baktığınızda bu düzey yüzde 7,6. Bu yılın ilk on bir ayının ortalaması da farklı değil; yüzde 7,3. Hedef yüzde 5’miş; geçiniz derim. Bu ortalama ile yetinildiği anlaşılıyor. Nasıl mı anlaşılıyor?

Siz, tüketimin çok hızlı arttığından, bu nedenle de cari işlemler açığının rekor kırdığından şikâyet edildiği bir dönemde, enflasyonun altında bir faiz politikası uygulanmasını anlıyor musunuz? Valla muhtemelen anlayışım oldukça kıt; ben anlayamıyorum. Ne yapacak tasarruf yapmak isteyenler? “Abla, ben paramı bankaya yatırayım, elde edeceğim mevduat faizi varsın enflasyonun altında olsun, benim anaparam erisin ama hiç olmazsa banka kazansın” mı diyecekler? Yoksa “Tam zamanıdır, şu televizyonu yenileyelim” falan mı diyecekler? O zaman ne anlamı kalıyor enflasyon hedefinin? Hedef açıklamayın, olsun bitsin.

Ya, kredi artış oranını belli bir düzeyde tutmak isteği? Kredi artış oranı temelde iki unsura bağlı: Birincisi, yurtdışından Türkiye’ye giren net sermaye miktarına. Bakın MB’nin son yıllardaki raporlarına ve internet sayfasına koyduğu araştırmalara; sayısız örneği var. Dolayısıyla, kontrolü bizde değil. İkincisi, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun uyguladığı politikaya. MB’nin kredi artış oranını düşürmek için yapabileceği fazla bir şey yok. Oysa uygulayacağını açıkladığı politika ile kredi arzının tüketici kredilerinden şirket kredilerine yönleneceğini düşünüyor. Hangi Türkiye’de? Mevduatın vadesinin birkaç ayla ifade edildiği Türkiye’de. Kolay gelsin... Belki biraz bilmece gibi oldu ama olsun; ileride açarım...

Gelelim döviz kuru politikasına. Döviz kurunun belli bir andaki düzeyi, iktisadi temeller ile bu temellerden kopuk balonvari hareketler doğurmaya eğilimli unsurlar tarafından belirlenir. İktisadi temel olarak ilk akla gelen unsurlar, elbette gelişmiş ülke faizleri (özellikle ABD faizleri), yabancı yatırımcıların risk alma iştahı, Türkiye’deki faizin düzeyi ve Türkiye’ye ilişkin riskler. Şimdi para ve kur politikası yoluyla, mesela döviz satarak, iktisadi temelleri değiştirmeniz mümkün mü? ABD’de faizler yükseldiği için ya da Türkiye’de artan siyasi gerginlikler nedeniyle kur artıyorsa bunu önleyebilir misiniz? Oysa iktisadi temellerden kopuk döviz kuru hareketleri varsa, bunu ikna edici biçimde açıklamak koşuluyla, döviz satarak ve faiz yükselterek önleme ihtimaliniz var. Biraz da şansa ihtiyacınız var şüphesiz.

Bu çerçevede bakınca, MB’nin her gün döviz satarak iktisadi temellerden kaynaklanan hareketlerin önüne geçme çabasını beyhude bir çaba olarak görüyorum. Hele faiz politikası sonucu ortaya çıkan faiz yanlış bir yerde iken. Denebilir ki, döviz satmasa, kur artışı ‘panik’ hareketlere yol açabilir. Ben de derim ki döviz satmasına karşın kur artıyorsa nasıl bir algı oluşacak? Bir de hatırlatırım: MB’nin para bastığı matbaa Ankara’da Tandoğan’da. Bildiğim kadarıyla orada sadece lira basılıyor...

Bu köşe yazısı 26.12.2013 tarihinde Radikal Gazetesi'nde yayımlandı.