Enflasyonu uzun bir süredir etrafında dalgalandığı ortalamadan kalıcı olarak çekip alacak bir ekonomi politikası uygulamıyorsanız, enflasyondaki mevcut değişiklik şansa bağlı kalıyor.

Enflasyonda deği-şiklik=Ekonomi politikasında değişiklik+Şans. Enflasyonda büyük değişiklik=Ekonomi politikasında biraz daha değişiklik+Bol şans. Nobel ekonomi ödülü sahibi psikolog Daniel Kahneman’ın çok sevdiği iki denklemi (Başarı=Yetenek+Şans ve Büyük başarı=Biraz daha fazla yetenek+Bol şans) enflasyona uyarlayınca bunlar çıkıyordu. Bu denklemler, 2014 enflasyonu açısından bize ışık tutuyorlar. Şöyle:

İlk on bir ayın ortalama enflasyonu yüzde 7,5 oldu. 2009’un başından bu yana da ortalama enflasyon aynı düzeyde. Enflasyonun ‘ortalamaya geri dönen’ bir karakteri var: Bu ortalama etrafında dalgalanıyor. Bir süre üzerinde kalıyor ama bu yükseliş kalıcı olmuyor. Sonra ortalamanın altına düşüyor. Bir süre enflasyonun düştüğü izlenimine kapılıyoruz. Oysa o düşüş de kalıcı olmuyor; tekrar ortalamaya dönüyor enflasyon.

Enflasyonu uzun bir süredir etrafında dalgalandığı ortalamadan kalıcı olarak çekip alacak bir ekonomi politikası uygulamıyorsanız, enflasyondaki mevcut değişiklik (enflasyonun ortalamanın üzerinde ya da altında seyretmesi) şansa bağlı kalıyor. Şansı, temel senaryomda verdiğim ‘dış koşullar’ olarak düşünebilirsiniz. Mesela, ABD Merkez Bankası (FED) parasal sıkılaştırmayı şiddetli yapar; kur sıçrar, ‘kötü şans’ olur; enflasyon ortalamanın belirgin biçimde üzerine çıkar. Ya da, ne bileyim, enerji fiyatları keskin biçimde düşer; ‘iyi şans’ olur; enflasyon ortalamanın belirgin biçimde altına düşer. Şans faktörü kalıcı olamayacağına göre, şans nedeniyle oluşan değişikliğin de kalıcı olması beklenmez.

Enflasyonda kalıcı bir değişiklikle sonuçlanacak bir ekonomi politikası uygulanacak mı 2014’te? Hayır, böyle bir politika ufukta görünmüyor. Maliye politikası zaten disiplinli; belirgin bir değişiklik olması beklenmiyor. Para politikası ise kâh enflasyona odaklanıyor, kâh kredi genişlemesine, kâh döviz kuruna. Şu sıralarda enflasyona daha fazla ağırlık verildiği söyleniyor. Ancak bu dönemde bile Merkez Bankası’nın en yüksek faizi (koridorun üst sınırı) enflasyon kadar. 2014 başında, kur gelişmelerine bağlı olarak bu faizin biraz yükseltilmesi ihtimali var. Yine de faizin, enflasyonun ‘belini kıracak’, yani ortalamasından saptıracak düzeyde arttırılacağını beklemiyorum. Bir de Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun tüketici kredisi artış oranını düşürmek için almakta olduğu kararlar var. Hem faiz kararının hem de kredi kararlarının sınırlı da olsa enflasyonu düşürme olasılığı var. Ancak tüketici enflasyonunun dinamiğini belirlediği düşünülen temel enflasyon (I göstergesi), uzun dönem ortalamasının çok üzerinde seyrediyor. Bunun gelecek aylarda enflasyon üzerine olumsuz etkisi olması beklenir.

Dolayısıyla, ekonomi politikası ve temel enflasyon birlikte düşünüldüğünde, şans unsuru (dışsal koşullar) dışında, enflasyonu yüzde 7,5 dolaylarından çekip alacak bir unsur devrede olmayacak. O zaman soru şu: Salı günü verdiğim temel senaryomda yer alan dışsal koşulların enflasyona etkisi ne olacak?

FED parasal sıkılaştırmaya gideceğine ve Avrupa Merkez Bankası’ndan bu sıkılaştırmayı kısmen de olsa telafi edici bir parasal gevşeme gelmeyeceğine göre (temel senaryomdaki birinci ve ikinci varsayımlar) döviz kuru artma eğiliminde olacak. Bu durumda, 2014 yılında, diğer dışsal unsurlarda aksi yönde bir gelişme olmadıkça enflasyonun ortalamasının üzerinde kalması beklenir. Temel senaryomdaki dördüncü varsayım IMF’nin ham petrol fiyatlarına ilişkin tahminiydi: 2013’e kıyasla yüzde 3 düşüş bekliyor. Bu düzeyde bir düşüşün temel enflasyona belirgin bir etkisi olmaz.

Sonuç: Bu nedenlerle, enflasyonun 2014’teki ortalamasının 2013’tekinden düşük olmasını beklemiyorum. Ortalama enflasyonun yüzde 7,5-8,5 aralığında kalacağını düşünüyorum.

Bu köşe yazısı 05.12.2013 tarihinde Radikal Gazetesi'nde yayımlandı.