Mali küreselleşme
Ortalık bir yatışıyor bir kan gövdeyi götürüyorken biraz 'ilgisiz' konulara girelim birkaç yazı. 'Biraz', ama tamamıyla değil. Küreselleşmenin ekonomi politikasına etkileri ele alacağımız konu. Özellikle de para politikasına. Çok genel bir deyim küreselleşme. Kimi zaman da günah keçisi oluyor. Halının altına süpürmek yerine ona atıveriyoruz suçu. Mali küreselleşme ile başlayalım. Son yıllarda para politikasına olan etkisi üzerinde sık sık duruluyor mali küreselleşmenin.
Bir 'şeyin' etkisine bakabilmek için o 'şeyi' ölçebilmek gerektiği açık sanırım. Bu problemle başlayabiliriz işe. Nasıl ölçeceğiz? İktisat yazınında iki tür yaklaşım var. İlki her ülkedeki düzenlemelere-mevzuata bakıyor. Sermaye hareketlerinin serbestlik ölçüsüne odaklanıyor. Kısıtlama var mı, yok mu? Varsa, ne ölçüde bu kısıtlamalar? Ama çoğu iktisatçı bu göstergenin mali küreselleşmenin derecesini ölçmekte yetersiz olduğunu ileri sürüyor. Gerekçesi en azından bizler için çok açık olmalı. Bir düzenlemenin ya da yasa maddesinin olması onun uygulanacağı anlamına gelmiyor çünkü. Hani Antalyaspor-Beşiktaş maçında Beşiktaş Başkanı'nın yasaklanmış olmasına karşın tribünde sigara içmeye yeltenmesi gibi. 'Suç' varsa kimin ceza vereceği de belli yasalarda. Ama bir vatandaşımız çakmağını (yasaksa sigara içmek neden yanında getirdiyse) atarak 'cezayı kesmeye' çalışmış üstelik.
Neyse... Bu nedenle mali küreselleşmeyi ölçmek için kurallardan yola çıkılmayıp 'gerçekte' olanlar kullanılmaya çalışılıyor. İki tane gösterge var. Birincisi yabancı sermaye akımlarına ilişkin birikimli (stok) değerler. İkincisi ise belli bir dönemde ne kadar sermaye aktığı (akım değişken) o ülkeye. İki araştırmacı, hiç üşenmemiş, üstelik farklı kaynaklar arasında tutarlılık sağlamak gibi zahmetli bir işe soyunarak tüm ülkeler için bu göstergeleri türetmişler. Bu araştırmacıların isimleri P. Lane ve G.M Milesi-Ferretti. İlk çalışmaları 2001'de, ikincisi de 2006'da yayımlanmış. Bu ikincisini IMF sitesinden Tartışma Tebliği olarak indirmek mümkün (WP No: 06/09).Tablo 1 ve 2'de sermaye akımlarına ilişkin verilerin (milli gelire oran olarak) güncellenmiş hali var. Güncelleyen kurum IMF (IMF'nin nisan ayında yayınlanan raporundan alınma- World Economic Outlook, 2008, beşinci bölüm).
Tablo 1: Ülke gruplarına göre toplam sermale akımı (% GSYİH)
Aslında fazla söze gerek yok. Özellikle son on yılda küreselleşme çok artıyor. Yükselen piyasa ekonomilerinde ve gelişmekte olan ülkelerdeki kompozisyon değişikliğine de dikkat. Hem portföy yatırımlarının hem de doğrudan yabancı sermayenin payı yükseliyor. Böyle bir ortamda bizim gibi ülkelerin kürede olan bitenden şu ya da bu ölçüde etkilenmemesi mümkün mü?
Tablo 2: Yükselen ve gelişmekte olan ülkelere sermaye akımı (%GSYİH)
Kaynak: IMF WEO, Nisan 2008
Bu yazı 25.09.2008 tarihinde Radikal Gazetesi'nde yayınlanmıştır.
