1992-2018 Dönemi için Gece Işıklarıyla İl Bazında GSYH Tahmini: 2018’de 81 İlin Büyüme Performansı

Değerlendirme Notu/ Ayşegül Taşöz Düşündere

Resmi istatistiklerin düzenli bir takvim çerçevesinde açıklanması, karar alıcıların ve kullanıcıların istatistiklerden zamanlı bir şekilde haberdar olmalarını ve bu istatistiklerden kolaylıkla faydalanabilmelerini sağlamaktadır. Türkiye’de ulusal ölçekteki Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) istatistikleri, çeyreklik dönemler için her üç ayda bir düzenli olarak açıklanmaktadır. Yereldeki ekonomik performansın değerlendirilmesinde başlıca gösterge olan il bazında GSYH istatistikleri ise hâlihazırda benzer bir sistematik ile paylaşılmamaktadır.

Bu çalışma kapsamında, 1992-2018 dönemi için dünyadan uzaya yayılan gece ışıklarına ait verilerden faydalanılarak il bazında GSYH değerleri, zincirlenmiş hacim endeksi yöntemi ile uyumlu bir şekilde tahmin edildi. Gece ışıkları verisiyle 81 ilin GSYH değerlerinin tahmini, ilk defa TEPAV tarafından 2016 yılında gerçekleştirilmişti. 2016 yılındaki çalışma sonrasında, ulusal hesap yöntemi ve gece ışıkları uydularındaki değişiklikler nedeniyle, güncel çalışma kapsamında yeni bir yöntem takip edildi.

1992-2018 dönemi için gece ışıklarıyla il bazında reel GSYH’nin tahmin edilmesini takiben Türk lirası ve Amerikan doları cinsinden cari fiyatlarla il bazında GSYH sonuçları, Amerikan doları cinsinden il düzeyinde kişi başı GSYH değerleri, illerin gelir düzeyleri ve il düzeyinde büyüme hızları hesaplandı.

Ulusal büyüme rakamlarını girdi olarak kabul edip illerin ekonomik boyutlarının tahmin edildiği bu yöntem ile illerin 2018 yılındaki ekonomik performansları ayrıca mercek altına alındı. Öne çıkan bazı sonuçlar şu şekilde sıralanmaktadır:

2018 yılında Türkiye’nin en büyük 10 ili: İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Kocaeli, Antalya, Konya, Adana, Gaziantep ve Mersin
En yüksek GSYH’ye sahip ilk 10 ilin toplamı, Türkiye ekonomisinin yüzde 65’ini oluşturmakta
2018 yılında en düşük GSYH’ye sahip 10 il; Bayburt, Ardahan, Tunceli, Kilis, Gümüşhane, Iğdır, Bartın, Sinop, Hakkâri ve Çankırı
2018 yılında Türkiye’nin kişi başı geliri 9 bin 562 dolar olarak hesaplanırken, sadece 11 ilin kişi başı geliri Türkiye ortalamasını geçti. Türkiye nüfusunun yüzde 40’ının ikamet ettiği 11 il: İstanbul, Kocaeli, Ankara, Tekirdağ, İzmir, Bursa, Bilecik, Yalova, Eskişehir, Bolu ve Kırklareli
Kişi başı geliri en düşük il olan Ağrı, İstanbul’un beşte biri kadar kişi başı gelire sahip
2018 yılında en düşük kişi başı GSYH’ye sahip 10 il: Ağrı, Şanlıurfa, Van, Bitlis, Siirt, Batman, Muş, Hakkâri, Şırnak ve Diyarbakır
2018 sonu itibariyle Türkiye’de sadece İstanbul, Ankara ve Kocaeli orta gelir tuzağını aşmış durumda
Bilecik, Bursa ve İzmir, orta gelir tuzağını geçmişte aşmalarına rağmen, 2018 yılındaki dolar kurundaki hızlı artışla orta gelir tuzağına yeniden düştü
2018 yılında Türkiye, geçmiş yıllara kıyasla düşük bir ekonomik büyüme performansı sergilese de hiçbir il ekonomik anlamda daralmadı
Genellikle İç Anadolu Bölgesinde bulunan 30 il, 2018 yılında Türkiye’nin büyüme performansının altında bir büyüme hızı yakalayabildi
2018 yılında en düşük büyüme hızı yüzde 0,9 ile Konya’ya ait iken Konya’yı yüzde 1,0 ile Kırşehir ve yüzde 1,2’lik büyüme hızıyla Ankara takip etti
2018 yılında en hızlı büyüyen iller yüzde 6,0 ile Muş, yüzde 5,5 ile Ağrı ve yüzde 5,2’lik büyüme hızıyla Iğdır
2018’de 81 ilin 81’inin de kişi başı geliri 2017’ye göre düştü