Almanya’daki göçmen grupları içinde en eğitimsiz ve en az çalışan grubun Türk kadınları olduğu belirlendi.

ANKARA - TEPAV, Türk kadınlarının istihdama katılmamasının ardında kültürel faktörlerin de olduğunu açıkladı. Almanya’daki göçmen grupları içinde Türk kadınlarının en eğitimsiz ve en az çalışan grup olduğunu belirleyen TEPAV, “Kadınların işgücüne katılımlarını kendi kendine yoluna girecek bir süreç olarak değerlendirmektense, olumsuz sosyal yaklaşımları gözönüne alarak kadınlarla erkekler arasındaki eğitim ve istihdam uçurumunu kapatmak için özel teşvikler ve politikalar geliştirilmeli” dedi.

TEPAV Araştırmacısı Ali Sökmen tarafında hazırlanan “Almanya’daki Türk Kadınlarının İşgücüne Katılımı - Yapısal ve Kültürel Faktörlerin Etkisi” başlıklı değerlendirme notu yayımlandı. Çalışmada, “Türkiye’de kadınların işgücüne düşük katılımı ülkemiz geliştikçe ve maaşlar yükseldikçe kendiliğinden düzelecek bir sorun mudur, yoksa gelişmişlik seviyesi gibi yapısal faktörlerden farklı bir etken tarafından mı belirlenmektedir?” sorusuna yanıt arandı.

Bu amaçla, Almanya’daki göçmen grupları içinde Türk kadınlarının durumu ele alındı. Göçmen olmayan Almanlarda kadınların işgücüne katılımı %73 seviyesinde iken göçmen kadınlarda %61, Türk kadınlarında ise %46 seviyesinde olduğu açıklanan çalışmada, şu ifadelere yer verildi:

“Türkiye ortalamasına kıyasla bu oran oldukça yüksek gözükse de, gerek ülke ortalamasının, gerek diğer göçmen gruplarının ciddi bir şekilde gerisinde kalması düşündürücüdür. Kadınlarda işgücüne katılımın en düşük olduğu ikinci grup olan Sırplarda dahi bu seviye Türklere nazaran %13 daha yüksektir. Dikkati çeken bir başka nokta da, Türklerde hem erkekler hem de kadınların işgücüne katılımının düşük olmasıdır. Göçmen gruplarının genelinde ise hem genel işgücüne katılımda, hem de kadın ile erkek işgücü katılımı arasında göçmen olmayanlara nazaran daha büyük bir fark olsa da bu açık Türklerde olduğu kadar fazla değildir.”

Çalışmada bu durumun nedenlerinden olabilecek faktörlerden biri olarak “sosyal yardım” incelendi. Almanya’da ana geçim kaynağı sosyal yardım, işsizlik maaşı, eğitim desteği veya çocuk desteği olanların etnik kökenlerine göre sınıflandırıldığında ortaya çıkan sonuçlar notta şöyle değerlendirildi:

“Türklerin, Ruslardan sonra en çok devlet yardımına dayanan grup olması, başlı başına dikkat çeken bir konu olsa da, dikkatimizi bu durumun kadın işgücü ile olan ilişkisine çekersek aslında sosyal yardımların Türk kadınlarının ve genel olarak Almanya’daki kadınların çalışmıyor olmasındaki birincil etken olmadığını görebiliriz. Eğer kadınlar, devlet yardımları ile geçinebilecekleri için işgücüne erkelere nazaran daha az katılıyor olsalardı, sosyal yardım alan kadınların oranı neredeyse bütün gruplarda erkeklerden daha az olmazdı. Buna ilaveten, devlet yardımı ile geçinme oranı daha yüksek olan Ruslarda hem kadın hem de erkeklerin işgücüne katılımı, bütün göçmenlerin ortalamasının üstündedir. Buna karşılık devlet yardımı alma oranı daha az olan Türklerde ise işgücüne katılım oranı çok daha düşüktür.”

Çalışmada, ekonomik açıdan bakıldığında, gelirin devlet yerine bir başka aile bireyi tarafından sağlanmasının, sosyal yardım gibi görülebileceğine dikkat çekilerek, Almanya’daki Türk kadınlarının %52’sinin ana gelir kaynağının, bir başka aile bireyi veya akraba olduğu, bunun, ülkedeki bütün gruplar arasında en yüksek oran olduğu ve en yakın grup olan İtalyanlardan %8 daha yüksek olduğu ifade edildi.

Çalışmada son olarak, işgücüne katılımdaki en önemli faktörlerden birisi olan “eğitim” incelendi. Türk kadınlarının, eğitim seviyelerinin iş piyasasının ihtiyaçlarına cevap verememesinden dolayı iş piyasasının dışında kalmış olabileceklerine dikkat çekilen çalışmada, cinsiyetler arası eğitim seviyesi farklılıklarına bakmanın, kültürel faktörler hakkında da fikir verebileceği kaydedildi. Çalışmaya göre, Almanya’daki değişik etnik gruplar arasında lise ve üstü eğitim gören nüfusun oranı Türk erkeklerinde %58, Türk kadınlarında %48.  Türkler diğer bütün göçmen grupları arasında en düşük lise ve üstü eğitim seviyesine sahip grup. Ayrıca kadın ve erkek eğitim seviyesi arasındaki farkın en yüksek olduğu grup, yine Türkler.

Sonuç: Yapısal Faktörler, Eğitim ve Aile Yapısı

TEPAV’ın notunda kadınların erkeklere nazaran ne kadar eğitimli olduklarının, çalışma hayatına katılımlarını belirleyen önemli bir faktör olduğu belirtilerek,  “Aşağı yukarı aynı tarihlerde ve benzer ekonomik koşullarda Almanya’ya göç etmiş gruplardan gelen kadınlar arasında bu kadar fazla eğitim farklılıkları olması, kültürel faktörlerin işgücüne katılımın en önemli etkenlerinden bir olan eğitim seviyesini de belirlediğini düşündürmektedir” denildi. Değerlendirmeye şöyle devam edildi:

“Türkler, Yunanlar, İtalyanlar ve Bosnalılar 50. senesi geçtiğimiz yıl kutlanan ‘misafir işçi’ programları aracılığı ile Almanya’ya yerleştikleri sırada, Türkler ve Bosnalılar eğitim seviyesi en düşük ve cinsiyetler arası eğitim farkı en fazla olan ülkelerden geliyorlardı. Günümüze geldiğimizde ise Bosnalılar hem aradaki eğitim farkını en çok azaltan hem de ortalama eğitim seviyesini en yükseğe çıkaran göçmen grubu iken Türkler hem genel eğitim seviyesi hem de cinsiyetler arası fark açısından en geride kalan grup olmaya devam etmektedir.

Türkiye’de politika üretenlerin Almanya’daki Türklerin durumdan çıkarabilecekleri en önemli ders, kadınların işgücüne katılımlarını kendi kendine yoluna girecek bir süreç olarak değerlendirmektense, olumsuz sosyal yaklaşımları gözönüne alarak kadınlarla erkekler arasındaki eğitim ve istihdam uçurumunu kapatmak için özel teşvikler ve politikalar geliştirmektir.”

Almanya’daki değişik etnik grupların işgücüne katılımları, 2009

Kaynak: Statistisches Bundesamt