Yerel yönetimlerin, gelirlerinin yaklaşık olarak % 50’sinden fazlası merkezi yönetimden aldıkları paylardan oluşuyor.

ANKARA -  TEPAV, yerel yönetimlerin gelir açısından merkezi yönetimden aktarılacak kaynaklara bağımlığı olduğunu açıklayarak, “Ülke ortalaması olarak gelirlerinin yaklaşık olarak % 50’sinden fazlası merkezi yönetim tarafından toplanan vergi gelirlerinden aldıkları paylardan oluşmaktadır” dedi.

TEPAV İstikrar Enstitüsü tarafından hazırlanan “Mali İzleme Raporu Özel Sayı: Yerel Yönetim Sisteminde Reform Tartışmaları Işığında Yerel Yönetimlerin Mali Yapısı Üzerine Bazı Saptamalar” başlıklı rapor yayımlandı. Yerel yönetimlerin mali yapıları ve onları çevreleyen sorunların bilgiye dayalı bir biçimde tartışılmasına katkı vermeyi amaçlayan çalışmada elde edilen sonuçların bir bölümü şöyle sıralandı:

- “Metropolitan belediyelerimizde de merkezi yönetim vergi gelirlerinden aktarılacak paylara bağımlılık yüksektir. Belediyelerimiz bölgesel farklılıklar da göz önüne alındığında kendi kendilerine gelir yaratma potansiyeline çok fazla sahip değildir. Sahip oldukları potansiyeli kullanmak isteyip istemedikleri de tartışma konusudur. Zira, bütün mali özerklik söylemlerine rağmen, belediyelerimizin kendi hizmet alanlarında yetkileri dahilinde vatandaşlardan birikmiş vergi borçlarının (emlak, çevre temizlik) veya vergi dışı gelirlerin tahsilatı konusunda yeniden seçilme kaygısı açısından, çekingen davrandıkları söylenebilir.

- Özellikle belediyelerde öz gelir yaratma kapasitesinde 2010 yılından itibaren sahip olunan gayrimenkullerin satılması, kiraya verilmesi ya da konuta dönüştürülmesi şeklinde bir eğilim kendisini göstermekte olup, bu tür gelirlerin sürdürülebilirliği sorunludur.

- Öte yandan bazı bölgelerimizde bölgesel vergi kapasitesi ve iş hacmi böyle yükümlülükler salınarak yeterli gelir elde edilmesinin önünde önemli bir engeldir. Bu bölgelerimizde (Kuzey Doğu Anadolu, Orta Doğu Anadolu, Güney Doğu Anadolu);

.  Nüfusa göre mükellef sayısı diğer bölgelerimizden daha azdır.

. Merkezi yönetim vergi gelirlerinin ancak çok düşük bir bölümü ( toplamda % 2’den biraz fazlası) bu bölgelerimizden toplanmaktadır. Aynı durum Orta Anadolu ve Karadeniz sahilinde de geçerlidir.

. Bu bölgelerimizin yerel yönetimlere vatandaşlarca ödenen toplam vergiler içindeki payı da görece düşüktür. ( % 3-3,5 civarı),

. Merkezi yönetime ödenen vergilerin % 87’si; İstanbul, Ege (İzmir dahil), Doğu Marmara (Kocaeli dahil), Batı Anadolu (Ankara dahil) olmak üzere dört bölgemizden tahsil edilmektedir.

- Son zamanlarda bütçe dengeleri açısından mahalli idarelerimizin nispi bir düzelme içine girdikleri gözlemlenmektedir. Bunda merkezi yönetim vergi gelirleri arttıkça bu kaynaktan kendilerine yapılan transferlerin de artmasının yanı sıra, merkezden bu idarelere ve özellikle il özel idarelerine aktarılan ödeneklerin de önemli bir payının olduğu gözlemlenmektedir. Bütün bunlara rağmen yerel yönetim yapımız ve bu arada belediyelerimiz mali açıdan bir büyük sıkıntılar içerisine girmekte ve borçlarını ödeyememektedirler. Bu durum ise sık sık merkezi yönetim tarafından mahalli idarelerin borçlarının yeniden yapılandırılmasına ve affına yönelik düzenlemeler yapılmasına yol açmakta, bu da mahalli idarelerin kaynaklarını sorumlu bir biçimde kullanmalarını önlemektedir.

- Bir bütün olarak mahalli idarelerimizin mali bilançolarına bakıldığında, belediye sistemimizin mali varlıklarının mali yükümlülüklerinin çok gerisinde kaldığı görülmektedir. Hatta son yıllarda bütçe dengelerinin daha olumlu bir seyir izlemesine rağmen, bu durum yerel yönetimlerimizin bilançolarına yeterince yansımamaktadır. Yerel yönetim sistemimizin net değeri ‘kırmızı bakiye’ yani ‘eksi’ görüntü vermektedir.”