Raporlar her ay kısa, üç ayda bir de geniş değerlendirmeler içerecek şekilde yayımlanacak.

ANKARA - TEPAV'ın aylık olarak bütçe gelişmelerini, mali mevzuatı izlemek, değerlendirmek ve kamuoyunun bilgisine sunmak amacıyla Haziran 2005'te yayımlamaya başladığı  Mali İzleme Raporları yenilendi. Raporlar artık aylık olarak kısa ve üç ayda bir geniş değerlendirmeler içerecek şekilde yayımlanacak.

TEPAV Mali İzleme Grubu analistleri Ferhat Emil ve Hakkı Hakan Yılmaz, geride kalan döneme ve değişime ilişkin soruları yanıtladılar:

TEPAV Mali İzleme Raporları yayımlanmaya başlanırken neler amaçlanmıştı?

Ferhat Emil: Rapor'a çıkarırken iki konuya özel ağırlık vermeye çalıştık: İlki bütçe cehaletini ortadan kaldırmak... Büyük bir misyon üstlenmek gibi bir iddiamız yok. Bütçe memleketimizde çok bilinen bir konu değil. Dünyanın diğer ülkelerinde de durum farklı değil. Ama gelişmiş demokrasilerde bütçe yapılırken ve kullanılırken daha dikkatli olunuyor. Bizde bürokrat yapar, siyasetçi "Peki" der ve bütçe yürürlüğe girer. Kimse bununla pek ilgilenmez. Biraz IMF programı sırasında Faiz Dışı Fazla'nın performans kriteri olması gibi hususlar, kamuoyunun ama daha çok da finans kesiminin kendi karı-zararı için ilgisini bu yöne çekmiş olabilir. Biz bütçe izlemesini bunların dışına çıkarmaya çalıştık. Bütçe nasıl izlenir, ayrıntıları nedir? Ayrıntıların üzerine gittik. İkinci konu olarak da bütçe izlemesinin doğal bir uzantısı olarak mali saydamlık çalışması yaptık. Bütçe bilgisini artırmak mali saydamlıkla ilgili problemleri ortaya koymakla mümkün olur diye düşündük. Bunun üzerinden gittik.

Çok fazla bütçe tahmini yapmaktan da kaçındık. Bir-iki olay dışında tahmin yapmadık. O olaylarda da riski ortaya koyduk. Özellikle insanlar bütçeyi okusun, anlasın ve kendi tahminini kendi yapsın istedik. Bir de bütçeyi doğrudan etkileyebilecek bütçe dışı işlem ve uygulamalara baktık. Buna ek olarak sosyal politika ağırlıklı harcamaları izlemeye çalıştık. Örneğin geçmişte sağlık ve eğitim gibi sosyal içerikli harcamaları çokça inceledik. Hükümetin aldığı kararların bütçeye yükünün ne olabileceğine ek çalışmalarla baktık. Bunları bütçe çalışmasıyla paralel götürerek, insanlara karmaşık ve sıkıcı gibi gelen bütçeye ilişkin konuları anlatma misyonu üstlendik.

Hakkı Hakan Yılmaz: Maliye politikası hükümetin kontrol edebileceği bir alan ve odak noktası da bütçe. Bütçe, geçmişte hep "anlaşılmaz şeyler yumağı" idi. Biz bu yumağı insanların, çeşitli grupların anlayacağı hale getiriyoruz ve uygulanan programlarla birlikte değerlendiriyoruz. Ayrıca mali istikrar açısından hükümetin hazırladığı raporların dışında da çeşitli kesimlerin raporlar hazırlamasına ihtiyaç var. Önemli politikalar gündemde ama uygulamada işler nasıl gidiyor? Bunun cevapları için böyle raporlar gerek. TEPAV da bunu yapıyor.

Geride kalan dönemde Raporların etkisini nasıl değerlendiriyorsunuz?

Ferhat Emil: TEPAV'ın Mali İzleme Raporları gözlemleyebildiğimiz kadarı ile bürokraside çıkışı merakla beklenen çalışmalar oldu. Otokontrolü açısından bürokrasi raporları bir şekilde dikkatle değerlendiriyor diye düşünüyoruz. Konferans , seminer, panel gibi çeşitli ortamlarda biraraya geldiğimizde o yönde izlenimler aldık. Kamuoyundan daha çok bürokraside yansıması oldu. Onların da hiç düşünmediği ya da normal kabul ettikleri konulara bu Raporlarda eleştirel bir bakış açısı ile dikkat çekilmiş oldu. O yönüyle Mali İzleme raporlarının üçüncü bir göz olarak bir misyonu yerine getirdiğini düşünüyoruz.

Hakkı Hakan Yılmaz: Ayrıca OECD, Merkez Bankası Mali İzleme Raporları'na referans verdi. Birçok kurum da bu çalışmalardaki değerlendirmeleri doğrudan referans vermeden genel kabul gören bir fikir gibi ortaya koydu.

Çalışmalar nasıl devam edecek?

Ferhat Emil: En son raporu Haziran ayında çıkardık. Şimdi çıkaracağımız sayı Haziran-Eylül dönemindeki gelişmeleri içerecek. Bununla birlikte Sayıştay'ın 2009 Yılı Bütçe Uygulama Sonuçları Raporu'na ilişkin bazı değerlendirmelerde bulunuyoruz. Bir de bütçe görüşme sürecinde nelere dikkat edilmeli ve uygulama sürecinde bütçe ile bütçeyi ilgilendiren yasalarla ilgili neler yapılabilir konularına özellikle eğileceğiz. Parlamento'nun işleyişi açısından "Şu kanunlara dikkat" diyeceğiz.

Eylül ayı Mali İzleme Raporu, üç aylık olacak. Sonrasında raporları aylık olarak çıkarmaya eskisi gibi devam edeceğiz. Bunlar her ay kapsamlı olarak çıkmayacak, daha çok kısa değerlendirme raporları şeklinde olacak. Asıl ayrıntılı raporlar üç ayda bir açıklanacak. Bu raporlarda daha önce olduğu gibi yine bir konuyu işleyeceğiz. Raporlarda odaklandığımız konularla ilgili bilimsel analize dayalı ekler yer alacak. Burada örneğin bütçe hedefi ile Orta Vadeli Program, Mali Plan gibi çalışmalarla uyum incelenecek. Oradaki teknik ifadeleri biz yine vatandaş diline dönüştüreceğiz. Ocak ayında da 2011 yılı bütçesini daha detaylı ele almayı planlıyoruz. Bir de bütün yılın bütçesini değerlendiren yıllık bir raporumuz olacak. Mali izlemenin esas ağırlık noktasını bu rapor oluşturacak. Bir de tabii Mali Saydamlık Raporu var. O da yıllık olarak devam edecek.

Hakkı Hakan Yılmaz: Şu an Meclis İçtüzüğü'nde değişiklik süreci yaşanıyor. Özellikle TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nun değişen mali yönetim sistemi ve mali reformlar sonucu etkin çalışması için kurumsal kapasitesini yükseltme söz konusu. Açıklanacak Mali İzleme Raporu, bir anlamda o süreci de destekleyen bir sayı olacak.