Değerlendirme Notu / Ayşegül Taşöz Düşündere

COVID-19 sonrası normalleşme aşamalarının sağlıklı bir şekilde gerçekleştirilebilmesi, aslında önemli bir politika tasarım problemi. Bu tasarım için öncelikle 81 ilin farklılaşan ihtiyaçlarını ve COVID-19’dan hangi kanallardan ne düzeyde etkilendiklerini anlamak gerekiyor. Hangi ilin bu süreçten ne kadar etkilendiğini Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) verileri açıklanınca net olarak öğreneceğiz. Ancak GSYH verileri, üretim faaliyetleri gerçekleştikten çok sonra ölçebildiğimiz veriler. COVID-19 ise yapısı gereği kısa vadede politika tasarımını gerektiriyor. Bu çerçevede, hangi ilin COVID-19’dan hangi kanaldan ne düzeyde etkilendiğini takip etmek için kredi kartı harcamaları ve elektrik tüketimi gibi görece daha sık aralıklarla açıklanan veriler, önemli araçlar konumunda. Bu çalışmada ise 81 ilde COVID-19’un farklı illerdeki etkilerini takip edebilmek için araç trafiği, elektrik santralleri ve fabrikalar tarafından üretilen Azot Dioksit (NO2) verilerini, uydu görüntüleri aracılığıyla inceldik.

Hesaplamalarımıza göre 2020 yılı Nisan ayında bir önceki yıla kıyasla 81 ilin ortalama NO2 değerinde yüzde 10,5’lik bir düşüş gerçekleşti. 2020 yılı Nisan ayında bir önceki yıla kıyasla NO2 değerlerinde en fazla düşüş yaşayan illerin Yalova, İstanbul, Zonguldak, Bursa, Kocaeli, Bartın, Kırklareli, Tekirdağ, Adana ve Edirne olduğunu tespit ettik. Yalova, İstanbul ve Zonguldak, NO2 değerinde en fazla düşüşün yaşandığı 1’inci kademe iller olarak düşünülebilir. 1’inci kademeyi takiben en fazla düşüşün gerçekleştiği 2’nci kademedeki düşüş olarak değerlendirdiğimiz iller, genellikle Marmara ve Karadeniz bölgelerinde yer alırken, Adana ise bu iki bölgenin dışında en yüksek etkinin yaşandığı illerden biri olarak bölgesel açıdan diğer illerden ayrıştı. 3’üncü kademedeki düşüş ise genellikle 2’nci kademede düşüş yaşayan illerin yakın coğrafyasında yer alan illerde öne çıktı. Ek olarak, 1’inci ve 2’nci kademe olarak öne çıkan illerin birçoğunun Türkiye’nin otoyol bağlantı hattında yer alan iller olduğu ayrıca dikkat çekiyor.

NO2 düzeylerinde 81 il ortalamasına göre daha fazla düşüş yaşayan bu iller; artan sosyal mesafe önlemleri ile evden çalışma düzenine geçilmesi, şehir içi ve şehirlerarası araç trafiğinin düşüşü, fabrikaların geçici olarak üretimlerini askıya alması gibi farklı önlemlerden en fazla etkilenmiş iller olarak yorumlanabilir. COVID-19 normalleşme sürecindeki politika tasarımlarında, bu illerde sanayi aktivitelerinin ve insan hareketliliğinin diğer illere kıyasla daha yüksek oranlarda düşüş gösterdiğini, göz önünde bulundurmak gerekecektir.

Değerlendirme notunun tamamına erişmek için tıklayınız.