Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV), 2 Temmuz 2025’te kabul edilen ve 9 Temmuz’da Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Türkiye’nin ilk İklim Kanunu’na ilişkin kapsamlı değerlendirme serisinin ikinci bölümünü yayımladı.

Bu bölümde, kanunda yer alan Emisyon Ticareti Sistemi (ETS), karbon vergisi ve denkleştirme mekanizmasının mevcut haliyle iklim hedeflerini desteklemede yetersiz kalabileceği uyarısı yapılıyor. 

Değerlendirmede, bu araçların yasal zemine taşınmasının önemli bir adım olduğu, ancak uygulama ayrıntılarındaki boşlukların hem piyasa güvenilirliğini hem de çevresel bütünlüğü riske attığı vurgulanıyor.

İkinci bölümden öne çıka başlıklar şöyle…

ETS’de çerçeve var, hedefler yok

Türkiye’nin İklim Kanunu, ETS için genel bir çerçeve çizse de karbon bütçeleri, azaltım takvimi, sektörel hedefler ve ücretsiz tahsisat kriterleri gibi kritik unsurları netleştirmiyor. AB’nin ETS’de yıllar içinde uyguladığı kademeli azaltım ve açık artırma yaklaşımına karşılık Türkiye’de emisyon tavanı, azaltım yolu ve açık artırma planı henüz belirlenmedi. Bu durum, sistemin AB ile uyumunu ve güvenilirliğini zayıflatabilir. Ayrıca ETS gelirlerinin kullanımına ve piyasa denetimine ilişkin belirsizlikler, şeffaflık ve hesap verebilirlik sorunlarına yol açabilir.

Karbon vergisinde sistem sorunu

Kanunda “karbon esaslı vergiler” ifadesi yer alıyor, ancak bu verginin hangi emisyon kaynaklarını kapsayacağı, oranların neye göre belirleneceği, hangi kurum tarafından uygulanacağı ve gelirlerin nasıl kullanılacağı konusunda hiçbir netlik yok. Bu durum, karbon vergisinin yalnızca bir niyet beyanı olarak kalma riskini doğuruyor. Oysa AB’de karbon vergisi, ETS ile entegre çalışarak hem fosil yakıt tüketimini azaltıyor hem de ek gelir kaynağı yaratıyor. Türkiye’de bu entegrasyonun sağlanmaması hem sanayiye hem de kamuya güçlü fiyat sinyalleri vermesini engelleyebilir.

Denkleştirme mekanizması potansiyel açıklar barındırıyor
Kanun, denkleştirme mekanizmasını iklim politikası araçlarından biri olarak tanımlıyor. Ancak şirketlerin doğrudan emisyon azaltımı yerine belgelenmiş kredilerle yükümlülüklerini karşılamasının önünü açabilecek bu sistemin şeffaf ve güvenilir şekilde işlemesi için sıkı denetim, bağımsız doğrulama ve kullanım sınırlarının getirilmesi gerektiği belirtiliyor. AB’nin kendi ETS’sinde bu mekanizmayı kaldırmasının, Türkiye için ders niteliğinde olduğu vurgulanıyor.

Somut öneriler

Değerlendirme kapsamında bu araçların etkinliği için ETS’nin net karbon bütçeleri, sektörel hedefler, emisyon tavanı ve azaltım takvimi ile güçlendirilmesi, karbon vergisinin kapsam, oran ve sorumlu kurumlarıyla birlikte düzenlenmesi, denkleştirme mekanizmasına bağımsız denetim ve şeffaf raporlama zorunluluğu getirilmesi ve ETS ile karbon vergisi gelirlerinin belirli bir yüzdesinin adil geçiş politikalarına yönlendirilmesi öneriliyor.

İlk bölümde neler konuşuldu? Sırada ne var?

Serinin ilk bölümünde, kanunun genel yapısı, net sıfır hedefinin bağlayıcılıktan yoksun oluşu ve fosil yakıtlardan çıkış stratejisinin belirsizliği üzerinde durulmuş; Türkiye’nin 2053 hedefinin yasada yer almaması, ara hedef ve izleme mekanizmalarının eksikliğine dikkat çekilmişti.
Serinin üçüncü bölümünde, iklim finansmanı, gelirlerin kullanımı, adil geçiş ve yönetişim mekanizmaları ele alınacak.

Değerlendirme notuna buradan ulaşabilirsiniz.