ABD Uluslararası Ticaret Mahkemesi, ABD Başkanı Donald Trump’ın 1977 tarihli Uluslararası Ekonomik Acil Durum Yetkileri Yasası’na (IEEPA) dayandırarak, küresel çapta yeniden düzenlediği gümrük vergileri uygulamasını hukuka aykırı bularak durdurma kararı aldı. Karar, finans piyasalarında geçici bir rahatlama yaratırken, doların güçlenmesine ve yürütmenin yetki sınırlarının yeniden hatırlatılmasına neden oldu. Ancak Trump yönetimi kararı temyize götürdü ve Yüksek Mahkeme’den yürütmenin durdurulmasını talep etmesi bekleniyor derken ayrı bir mahkeme, bu kararı geçici olarak durdurdu.  Bu da, Trump’ın yasal yolları zorlayarak bu politikaları sürdürebileceği endişesini devam ettiriyor. Müttefik ülkeler, bugün ardı ardına açıklanan mahkeme kararları ışığında gelişmeleri temkinli bir şekilde izlemeye devam ediyorlar. Amerikan medyasında yer alan haberler doğrultusunda, söz konusu mahkeme kararının kapsamı, piyasalara etkisi ve bundan sonraki sürece ilişkin değerlendirmeleri aşağıda bulabilirsiniz.

1. Hukuki Karar: Ticaret Politikalarında Yürütme Yetkisinin Sınırları

• 29 Mayıs 2025 tarihinde ABD Uluslararası Ticaret Mahkemesi, Trump’ın Kanada, Çin, Meksika ve diğer ülkelere yönelik gümrük vergilerini içeren dört ayrı başkanlık kararnamesini iptal etti.

• Mahkeme, IEEPA’nın başkana bu denli kapsamlı dış ticaret işlemlerini “düzenleme” yetkisi vermediğini karara bağladı.

• “Başkan, sınırsız şekilde gümrük vergisi koyamaz,” vurgusu yapıldı.

• Karar, gümrük vergilerinin belirlenmesinde yetkinin Kongre’ye ait olduğu ilkesini yeniden teyit etti.

• Trump yönetimi, göç, fentanil ticareti ve ticaret açığı gibi farklı konuları “acil durum” ilan ederek gümrük vergilerini meşrulaştırmaya çalıştı; ancak mahkeme bu gerekçelerin orantısız ve bağlantısız olduğunu ifade etti.

• Karar kapsamında, 10 gün içinde vergi uygulamalarının durdurulması gerekiyor. Ancak bu sürenin, temyiz veya Yüksek Mahkeme başvurusu için yetersiz olabileceği belirtiliyor.

• Trump yönetimi, kararı hızlıca temyize götürdü.

Temyiz Mahkemesinden Jet Müdahale: Alt Mahkemenin Kararı Askıya Alındı

29 Mayıs’ta alınan ve Trump’ın kapsamlı gümrük vergilerini iptal eden Uluslararası Ticaret Mahkemesi kararı, sadece birkaç saat içinde Federal Bölge Temyiz Mahkemesi tarafından geçici olarak askıya alındı. Böylece, söz konusu vergiler yürürlükte kalmaya devam ediyor. Bu gelişme, ABD ticaret politikasının geleceğine ilişkin belirsizliği derinleştirdi.

Temyiz mahkemesi, Trump yönetiminin başvurusunu değerlendirirken kararın uygulanmasını erteledi. Bu durum, Trump’ın acil durum yetkileri ile getirdiği tarifelerin kısa vadede geri çekilmeyeceği anlamına geliyor.

Trump’tan Federalist Society’ye Sert Çıkış

Kararın ardından Trump, yargı atamalarında uzun yıllar danıştığı Federalist Society’yi ve onun etkili ismi Leonard Leo’yu sosyal medyada hedef aldı. Kararı alan üç yargıçtan birinin Trump tarafından atanmış olması dikkat çekerken, bu çıkış Trump’ın yargı ve müttefikler üzerindeki baskısını artırdığını gösteriyor.

 Alternatif Yasal Yollar Masada

Trump yönetimi, gümrük vergilerini sürdürmek için Madde 122, 232 ve diğer ticaret yasaları üzerinde çalışmaya devam ediyor:

• Madde 122: 150 gün boyunca %15’e kadar vergiye izin veriyor (Kongre onayı ile uzatılabilir).

• Madde 232: Ulusal güvenlik gerekçesiyle uygulanabilen tarifeler; Trump bu yetkiyle çelik, alüminyum ve otomobiller üzerine vergi koymuştu.

• Ayrıca, Trump yönetimi ilaçlar ve yarı iletkenler gibi stratejik ürünler için de benzer vergiler hazırlıyor.

Küresel Etki ve Diplomatik Gerginlik

Hali hazırda AB, İngiltere, Vietnam ve Hindistan’la müzakereler devam ederken, şimdiye dek yalnızca İngiltere ile kısmi bir mutabakata varıldı. Buna göre İngiltere, ABD’den sığır eti ve etanol ithalatında açılım sağladı; ABD ise çelik ve otomobil üzerindeki vergilerde kısmi geri adım attı. Ancak %10’luk genel vergi uygulaması sürdü.

ABD Ticaret Temsilciliği’nden Jamieson Greer, mahkemeye sunduğu dilekçede, başkanın yetkilerinin kısıtlanmasının “dış politika felaketi” yaratabileceğini savundu. Bunun, ABD ihracatçıları için rekabet koşullarını bozabileceğini ve Washington’un müzakere gücünü zayıflatacağını belirtti.

Hukuki Belirsizlik: Her Şey Bitmedi

George Mason Üniversitesi’nden hukuk profesörü Ilya Somin, mahkemenin Trump’ın “sınırsız yetki iddiasını” reddettiğini ama bazı sınırlı tarifelerin hâlâ IEEPA kapsamında uygulanabilir olduğuna dair “muğlak bir alan bıraktığını” vurguladı. Bu da, hukuki mücadelenin henüz sona ermediğini gösteriyor.

Yazının devamına buradan ulaşabilirsiniz.