Anayasa sıkça, toplum ve hükümet arasında, devlet ve devletin kurumlarının nasıl işleyeceğinin de düzenlendiği bir teknik “sözleşme” olarak (MacLean et al., 2023) görülse de bu kurucu metinler aynı zamanda, toplumu oluşturan tüm unsurların birlikte refah ve eşitlik içinde yaşayabilmelerinin sağlanması için bir rehberdir (IDEA, 2011; 7). Bu kapsamda, anayasalar; özellikle farklı etnik grup, mezhep ya da kimliklere sahip bireylerin yaşadığı parçalanmış toplumlarda, bu grupların uzlaşmasını mümkün kılan mekanizmalar olarak tasarlanmalıdır (Ibid). Öyle ki, bu mekanizmalar, özellikle savaş, iç savaş ve dış müdahaleye maruz kalmış devletlerin geçiş süreçlerinde; toplumsal birliğin sağlanması, yeni hükümet sisteminin hayata geçirilmesi ve devleti oluşturan ilke ve değerler bütününün inşa edilmesi süreçlerinde bir araç olarak kullanılmaktadır. 

Bu doğrultuda, bu not, Amerika Birleşik Devletleri’nin 2003 yılındaki işgali sonrasında Irak’ta başlatılan anayasa yapım süreci ile bu sürecin sonunda kabul edilen 2005 Irak Anayasası’nı ve buna paralel şekilde, özellikle Baas rejiminin siyasal ve kurumsal etkilerini ortadan kaldırma amacı taşıyan yeni Suriye Anayasası’nı[1] konu almaktadır. Her iki örnek de Baas rejiminin otoriter mirasını geride bırakma ve yeni bir siyasal düzen inşa etme çabalarının anayasal düzlemde nasıl şekillendiğini karşılaştırmalı olarak ele alma imkânı sunmaktadır. Çalışma aynı zamanda, her iki anayasal düzenlemeyi hükümet sistemi, temel ilkeler ve temel hak ve özgürlükler rejimi kapsamında karşılaştırmalı bir bakış açısıyla inceleyerek çatışma-sonrası toplumlarda anayasaların kurucu rolünü, toplumsal uzlaşıya katkısını ve demokratikleşme potansiyelini değerlendirmeyi amaçlamaktadır.

Değerlendirme notunun tamamına buradan ulaşabilirsiniz.

[1] Bu notta Suriye Anayasası olarak ele alınan metin, beş yıllık geçiş sürecinde kullanılması planlanan geçici bir anayasadır.