Türkiye’nin yapısal sorunları arasında yer alan “yatırım ortamı”nı iyileştirmek amacıyla bu hafta yeni bir eylem planı açıklandı. Hatırlanacağı üzere, 1999-2001 IMF programlarının bir parçası olarak, 2001 yılında Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu (YOİKK) kurulmuştu. Kurulun temel amacı, yatırım ortamını geliştirmek için ihtiyaç duyulan sorunların kurumlar arası koordinasyonla hızlı biçimde çözüme kavuşturulmasıydı.
2000’li yıllarda aktif şekilde çalışan bu yapı, 2010 sonrası dönemde gözden düşmüş; 2023 seçimlerinden sonra oluşan yeni ekonomi yönetimiyle birlikte yeniden tozlu raflardan indirilmişti. YOİKK’in resmî web sayfasına baktığımda (https://www.yoikk.gov.tr), sitede sadece 2024 ve 2025 yılı eylem planlarının yer alması, son 25 yıla ait herhangi bir arşivin bulunmaması da dikkatimi çekti.
Şimdi gelelim esas soruya: Yatırım ortamı nasıl iyileşir?
Dünya Bankası’na göre yatırım ortamını iyileştirmenin en etkili yolu; bağımsız kurumlar, hukuki güvence, uygulama kapasitesi, yönetişim kalitesi ve dijital altyapı gibi unsurların bir arada ele alındığı kapsamlı reformlardan geçiyor.
Dünya Bankası Yatırım Ortamı Çalışma Grubu, yatırımcı güveninin temelinde “iyi yönetişim”in yer aldığını vurguluyor. Hukukun üstünlüğü, kurumsal kapasite, yolsuzluğun önlenmesi, kuralların tutarlılığı ve öngörülebilirlik bu alandaki kritik başlıklar arasında sayılıyor.
Bu başlıklar, çoğumuzun da bildiği üzere Türkiye’nin yumuşak karnı. Türkiye, yönetişim göstergelerinde son 15 yılda ciddi ölçüde ivme kaybetti. Bu alanda, karnesi zayıf olan Çin ve Suudi Arabistan’ın bile gerisine düştü.
Peki, 2025 YOİKK Eylem Planı yönetişim alanında ne vadediyor?
Adalet Bakanlığı’nın sorumluluğunda yürütülecek eylemlere baktığımızda, yönetişim kriterlerinde kayda değer bir iyileşme göremedim. Zira, Adalet Bakanlığı’nın sorumluluğunda yürütülecek üç eylem şu şekilde:
- Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun AB müktesebatına uyumu
- Yargıda bilirkişilik sisteminin güçlendirilmesi
- Hukuk uyuşmazlıklarında alternatif çözüm yollarının geliştirilmesi
Kapsamı daraltıldığı ve şeffaflığı azaltıldığı gerekçesiyle sıklıkla eleştirilen kamu ihale mevzuatındaki iyileştirme alanlarında da suya sabuna dokunulmamış; mevzuat geliştirmelerinde ana odak dijitalleşme, yenilikçilik, rekabetçilik ve sürdürülebilirlik olmuş.
YOİKK Eylem Planı yönetişim konusunda yeni bir perspektif sunmasa da yatırım ortamı açısından önem arz eden üç ana alanda iyileştirme vadediyor:
- Yeşil dönüşüm ve sürdürülebilirlik
- Türkiye Yeşil Taksonomisi’nin hazırlanması
- Karbon denkleştirme sisteminin kurulması
- Döngüsel ekonomi ve yeşil sertifikaların yaygınlaştırılması
- İklim Kanunu’na bağlı karbon vergilendirme altyapısının geliştirilmesi
- AB çevre mevzuatına uyum
- Dijital dönüşüm ve teknolojik altyapı
- Yatırım süreçlerinde dijitalleşme ve veri güvenliğinin artırılması
- Ulusal veri ve bulut bilişim stratejisinin oluşturulması
- Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi’nin güncellenmesi
- Dijital şirket kuruluşları ve elektronik imza uygulamalarının yaygınlaştırılması
- Fiber altyapı yatırımları ve 5G yetkilendirme süreci
- Sanayi politikası ve uygulamaları
- Ulusal Sanayi Alanları Master Planıyla yeni OSB ve Endüstri Bölgelerinin kurulması
- Enerji İhtisas Endüstri Bölgelerinin faaliyete geçirilmesi
- Sektörel sanayi yol haritalarının güncellenmesi
- Yeşil hidrojen ekosisteminin geliştirilmesi
- Yerli üretim odaklı 5G teknolojisi politikalarının oluşturulması
- Kalkınma bankacılığıyla sanayi yatırımlarına özel finansman destekleri sunulması
Özetle, yatırım ortamını iyileştirme çabaları, yönetişim kalitesi ve kurumsal kapasite gibi temel sorun alanlarını es geçerken; teknik, çevresel ve teknolojik başlıklara odaklanan bir çerçeve sunuyor.
Kim bilir, son 10 yılda küresel siyasetin evrildiği yeni düzlemde belki Dünya Bankası da "yönetişim" konularını gündeminden çıkartır.
Bu köşe yazısı 11.07.2025 tarihinde Nasıl Bir Ekonomi Gazetesi'nde yayımlandı.
