ABD Başkanı Donald Trump 2 Nisan tarihinde açıkladığı ve “Kurtuluş Günü” (Liberation Day) olarak adlandırdığı büyük vergi paketini 1 hafta içinde geri çekmek zorunda kaldı.
Peki Trump ne yaptı, bu kısa sürede neler yaşandı ve bundan sonra bizi neler bekliyor?
Sert Başlangıç: Gümrük Vergileri Paketi
Hatırlayacak olursak, Amerikan Başkanı Trump, ekonomiye giriş seviyesinde teknik düzeyle hazırlanmış gümrük vergisi paketini geçtiğimiz hafta açıklamıştı. Bu paket, ülkelerin ABD’ye karşı verdiği dış ticaret fazla oranının yarısı kadar karşı ülkeye gümrük vergisi uygulamayı içeriyordu. Doğal olarak ABD’nin üretim üssü olan Asya ülkeleri veya ABD’den ürün alma potansiyeli olmayan düşük gelirli ülkeler çok yüksek oranlarda vergiye tabi kaldılar. Ayrıca dış ticaret fazlası oranı %20’nin altında kalan veya ABD’ye karşı açık veren ülkeler de dahil olmak üzere tüm diğer ülkelere %10 oranında asgari gümrük vergisi oranı gelmişti.
Açıklamalarda uluslararası firmaların ABD’de üretim yapmasının hedeflendiği bu politika, arka tarafta herhangi bir stratejik dönüşüm planı içermediği ve bir anda firmaları olağanüstü bir maliyetle karşı karşıya bıraktığı için, doğal olarak paket sonrasında başta ABD olmak üzere küresel çerçevede hisse senedi piyasalarında sert çöküşler yaşandı. ABD piyasalarında 3 ve 4 Nisan tarihlerinde yaşanan değer kayıpları ikinci dünya savaşı sonrası dönemden bu yana görülen en sert değer kayıpları arasında yer aldı.
Ancak asıl kriz, güvenli liman olması gereken ABD tahvil piyasasında patlak verdi. 10 yıllık tahvil faizleri %4,5’e, 30 yıllıklar %4,9’a fırladı. Bu, yatırımcıların ABD’nin borçlanmasına duyduğu güvenin sarsıldığını açıkça gösteriyordu.
Geri Adım: Çin Hariç Herkese Taviz
Piyasalardan ve büyük Amerikan şirketlerinden gelen yoğun baskı sonucu Trump, 9 Nisan’da yaptığı açıklamada Çin hariç tüm ülkelere uygulanacak gümrük vergilerini 90 gün boyunca %10’a indireceğini duyurdu.
Trump geçtiğimiz hafta vergi paketinde, radikal yüksek oranlar açıklamak yerine tüm ticaret ortaklarına %10’luk bir vergi açıklamış olsaydı, bu verginin enflasyon, ticaret, büyüme gibi alanlara olumsuz etkilerini konuşuyor olurduk. Ancak “ölümü görüp sıtmaya razı” olan piyasalar, bu kararı sevinçle karşıladı ve yeniden hisse senetlerine yöneldi.
Peki sonra ne olur?
Öncelikle Trump’ın gümrük vergisi gündemi sona ermiş değil. Pazarlık yapma yeteneğiyle övünen Trump’ın görev süresi boyunca bu araç, dış politika kozuna dönüştürülerek, duruma ve ihtiyaca göre kullanılmaya devam edilecek görünüyor.
Daha da olumsuz olanı ise, ABD ve Çin arasında tırmanan ticaret gerilimi, artık açık bir ekonomik savaş görünümünde. Bu süreç, 2000’li yılların serbest ticaret ortamını nostaljik bir hatıraya dönüştürüyor. Uluslararası firmalar artık daha fazla kısıtlama, daha fazla engel ve daha karmaşık düzenlemelerle karşılaşacaklar. Tüm bunlar başta ticaret olmak üzere küresel ekonomik büyüme adına olumsuz bir senaryo olarak karşımıza çıkıyor…
Çin lideri Xi Jinping’in ilettiği üzere “Ticaret savaşlarında kimse galip çıkmaz.”
Bu köşe yazısı 11.04.2025 tarihinde Nasıl Bir Ekonomi Gazetesi'nde yayımlandı.
