Geçen gün bir bilgisayar mühendisi Bitcoin’den bahsederken, “Sonuçta bir bilgisayar protokolüne bu kadar para verilir mi? Bu işin dibi yok, arkasında bir değer yok” diyordu bıkkın bir halde. Bilmem siz de Bitcoin’den bıktınız mı? Doğrusu ya, ben “Nedir bu Bitcoin?” sorularına cevap vermekten bıktım. 2017 yılı sokaktaki adamın şifreli parayla tanıştığı yıl oldu. Bitcoin vasıtasıyla şifreli para, Ankara akşamlarının da sohbet konusu oldu.
Şifreli para söz konusu olduğunda şimdi neredeyiz? Bu işten iyice bıkanlara göre, “sonun başlangıcındayız”. Bana sorarsanız, yalnızca, “başlangıcın sonundayız”. Winston Churchill, İngilizler, El Alameyn’de Almanları 1942’de ilk kez yenince böyle demişti zaferi kutlama konuşmasında. “Bu son değildir. Bu daha sonun başlangıcı bile değildir. Olsa olsa, başlangıcın sonudur”. Daha yeni başlıyoruz. Şifreli para artık bir yatırım aracı olarak, bir para olarak hayatımıza girdi. Not edeyim, aklınızda bulunsun.
Dünya gazetesinde şifreli paraların gelişimine dikkat çekmek için ilk yazıyı Ağustos 2017’de yazmıştım. O vakit, şifreli paraların toplam piyasa değeri 150 milyar doları yeni aşmıştı. Halbuki, senenin başında şifreli paraların piyasa değeri ancak 18 milyar dolardaydı. Ocak 2018 itibariyle şifreli paraların toplam piyasa değeri 700 milyar doları geçti. 150 nere, 700 nere?
Nedir? Şifreli paraların toplam piyasa kapitalizasyonu 2017’den 2018’e yüzde 4000 civarında arttı. Siz eğer bir Bitcoin-severseniz, oradan gidelim. Bitcoin’in fiyatı 2017’den 2018’e neredeyse yüzde 1600 civarında arttı. Tek bir Ethereum ise 8 dolardan, 1358 dolara çıktı ayrıca. Bu arada şifreli paraların sayısı da 1398’e ulaştı. Hepsi birbirinden farklı üstelik. Hepsi de değer kazandı.
Neden şifreli paralar söz konusu olduğunda daha yeni başladığımızı düşünüyorum? 2017’de Coinbase’in piyasa değeri 1,6 milyar doları buldu. Ağustos 2017’de aldığı 100 milyon dolarlık yatırımla Coinbase şifreli para işinden çıkan ilk unicorn (tekboynuz) oldu. Biliyorsunuz, literatürde değeri 1 milyar doları geçen startup’lara unicorn deniyor. Türkiye topraklarında daha hiç unicorn görülmedi. Ama kripto para dünyasının ilk unicorn’u 2017 yılında zuhur etti. Bunu da gördük.
Coinbase, ABD’de kurulu bir şifreli para borsası startup’ı. Başlangıçta Bitcoin alım satımı yapmak üzere kurulmuştu. Sonradan diğer şifreli paraların alım satımını da yapmaya başladı. Nedir şifreli para borsası? Aslında menkul kıymetler borsaları gibi, şifreli paraların alım satımının yapıldığı ve bu arada fiyatların belirlendiği bir yer. Bitcoin, Ethereum, Bitcoin Cash, Litecoin filan alıp satabiliyorsunuz.
Şifreli para edinmenin bir yolu, şifreli para madenciliğine başlamak ve üretim sürecine katkı verirken şifreli para kazanmak. Bir diğer yolu ise, zaten üretilmiş olanı satın almak. Borsalar bu amaçla çalışıyor. Bu yolla şifreli para almak için, bir borsaya kayıt yaptırmanız ve de bir şifreli para cüzdanı açtırmanız gerekiyor. İşlem sonunda, aldığınız şifreli parayı hangi cüzdana yerleştirmek istediğinizi söylüyorsunuz. Geçenlerde bir dostum, “Peki, nasıl altın takmak diye bir şey varsa, Bitcoin takmaktan da bahsetmek mümkün mü? Birine hediye edebilir miyim?” diye sordu. Elbette. Ayrıca ille de 1 Bitcoin almanız da gerekmiyor. Şifreli paralar sonsuza kadar bölünebiliyor işlem yaparken. Mesela Türk Lirası gibi değil. Lira var, kuruş var, geçenlerde TEPAV’daki bir toplantıda öğrendiğim, hiç kullanmadığımız tay var. Sonrası yok. Halbuki isterseniz 0,0001 Bitcoin hediye edebilmeniz mümkün birine. Bunun için ayrı bir cüzdan açıp, sonra da hediye ettiğiniz kişiye o cüzdanının şifresini vermeniz kafi. Ama şifreyi unutmaması da önemli tabii.
Bugün kullanımda olan yaklaşık 30 milyon Bitcoin cüzdanı var. Benim, başlangıcın sonu dediğim biraz da bu aslında. Bir şifreli para kullanıcısının birden fazla cüzdanı olabileceğini düşünürseniz, ortada 10 milyon civarında yatırımcı var şimdilik. Bunların yalnızca 1 milyonunda 10 bin doları aşkın değerde Bitcoin var. ne yapıyorlar? Bunların yüzde 80’i cüzdanı bir yatırım saklama aracı olarak kullanıyor, yüzde 20’si ise para cüzdanı olarak görüp, alım satımda kullanıyor. Para cüzdanına 1 Bitcoin koyarsanız, kullan kullan bitmiyor zaten. Şimdilik yalnızca 700 milyar dolarlık bir büyüklükte şifreli para piyasası. Bu ne demek? Toplam küresel finansal varlıkların yaklaşık binde 3’ü civarında yalnızca. Daha işin başındayız demiştim.
Coinbase 2012 yılında kurulmuş bir şifreli para borsası. Toplam şifreli para işlemlerinin yüzde 18’i burada gerçekleşiyor. Bu arada New York Stock Exchange’in de Coinbase yatırımcıları arasında olduğunu da ekleyeyim. Coinbase, cep telefonu vasıtasıyla kolaylıkla şifreli para edinebilmenize imkan veriyor. Çok rahat işlem yapılabildiği kesin. Asıl uzun ve karmaşık şifrenizle değil, her tür app (uygulama) için kullandığınız bir şifreyle işlem yapıyorsunuz. Kullanım kolaylığı nedeniyle, bu aralar, App Store’dan Youtube’dan çok Coinbase indiriliyor akıllı telefonlara. Başlangıcın sonu dediğim biraz da bu.
Bir şifreli para startup’ı unicorn oldu, şifreli paranın yaygınlığı arttı, değeri yükseldi. 2017 yılı şifreli para için iyi bir yıl oldu. İsrail Merkez Bankası bugünlerde şifreli parayı para olarak değil, bir yatırım aracı olarak gördüğünü açıkladı. İnsanların bir yatırım aracını edinmek istiyorlarsa, edinebileceklerini söyledi.
Finansal piyasalarda, kamu otoritesinin yatırımcıları korumasından kastedilen, yatırımcının aptal yerine konulmasının engellenmesidir; yatırımcının aptalca yatırımlar yapmasını engellemek kamu otoritesinin görevi değildir. Nokta.
Bu köşe yazısı 11.01.2018 tarihinde Dünya Gazetesi'nde yayımlandı.
