Böyle olmayacaktı ama oldu işte. Ne denmişti? “Petrol fiyatı düşünce, büyüme artar.” Ama bakın öyle değilmiş. Petrol fiyatı yavaşlayınca, küresel büyüme öyle artıvermeyebilirmiş. Şimdi bu durumda, ekonomik büyüme ile ilgili diğer söylenenler de yanlış olabilir mi? Ne bileyim? Ortada bunlardan mebzul miktarda var. “Faiz düşünce, büyüme artar”, “Faiz düşünce, herkes yatırım yapar”, “Petrol fiyatı düşünce, Türkiye’nin cari işlemler açığı azalır” filan gibi pek çok örnek var Türkiye’de doğrusu. Ben bunlardan en çok, “Bakın Almanya’nın faiz oranına, bizimki neden bu kadar yüksek?” diye başlayanını seviyorum. Gelin bir anlatayım.
Ocak ayı içinde biz burada manasız tartışmalarla uğraşırken, IMF küresel büyüme tahminlerini aşağıya doğru revize etti. Ekim ayında IMF’nin 2015 yılı için tahmini, yüzde 3,8 civarında bir küresel büyüme oranı ortalamasıydı. Şimdi bu oran yüzde 3,5’e revize edildi. Ekim ayında dünya için ilk büyüme tahmini verilirken, modele dâhil edilen petrol fiyatı rakamı 99 dolardı. Şimdi bu yeni tahmin, petrol fiyatının ortalama 67 dolar olacağı varsayımı ile yapıldı. Ne oldu? 2015 yılı için ortalama petrol fiyatı beklentisi yaklaşık yüzde 30 azaltıldı. Küresel büyüme beklentisi yavaşladı. Tahminler aşağıya doğru revize edildi. Ama böyle olmayacaktı? Hani petrol fiyatı düşünce biz hepimiz hızla rahatlayıp daha hızlı büyüyecektik? Miki Maus iktisatçıları bir ara büyük bir iştiyakla böyle diyorlardı. Ama olmadı. IMF, küresel büyüme tahminlerini revize ettiği notunda, büyüme sürecinin tek parametreye indirgenemeyecek çok boyutlu bir süreç olduğunun altını çizdi. Nedir bu şimdi? Yeni bir küresel saldırı karşısında mıyız? Yok canım. Lenin, “Hayatın renkliliği karşısında her tür teorinin nasıl gri kaldığını” yıllar önce yazmıştı. Ben ortada olanın buna benzediğini düşünüyorum. Hayatın renkliliği, çok boyutluluğu karşısında, tek parametre ile analiz yapmaktan kaçınmak gerekir. Yoksa kendinizi kollamak için, komplo teorilerinden başka çıkış yolu kalmıyor doğrusu.
Ben petrol fiyatı düşünce küresel büyüme nasıl azalıyor diye tahminlerdeki değişikliklere şöyle bir baktım. Birincisi, Amerika’nın 2015 yılı büyüme tahmini, IMF analizinde yüzde 3,1’den, yüzde 3,6’ya revize edilmiş. Ne olmuş? Amerika, Ekim ayında beklenenden daha iyi büyüyecekmiş. İkincisi, bu tahmin değişikliği ile birlikte, Türkiye’nin 2015 yılı büyüme tahmini yüzde 3,8’den yüzde 3,5’e revize edildi. Ne oldu? Amerikan büyümesi yukarıya doğru revize edilirken, Türkiye’ninki aşağıya doğru revize edilmiş ve bir nevi birbirine eşitlenmiş oldu. Türkiye yukarıdan aşağıya, Amerika aşağıdan yukarıya. Türkiye’nin büyüme oranı böylece Amerikan büyümesine yakınsamış oldu. Üçüncüsü, Rusya, Suudi Arabistan, Nijerya, Brezilya hep aşağıya doğru revize edildiler. Bunların hepsi de petrol üreticisi ülkeler. Rusya’nın, 2015 yılında, jeopolitik sıkıntıların da etkisiyle Ekim’deki yüzde 0,5 yerine Ocak ayı revizyonunda yüzde -3 büyümesi bekleniyor. Söz konusu olan külliyetli bir gerileme doğrusu. Aynı durum Suudi Arabistan için de geçerli. Yaklaşık yarı yarıya azaltılmış Suudi Arabistan için büyüme beklentisi. Ne oluyor? Petrol üreten ülkelerde büyüme hızla yavaşlıyor. Genel resim böyle. Amerika’da büyüme beklentisi yukarıya doğru, Avrupa’da değişen bir şey yok ve kalan yerlerde büyüme aşağıya doğru revize edilmiş gibi duruyor.
Ama sonuç değişmiyor. Petrol fiyatı beklentisi modelde yüzde 30 ucuzlatılıyor, büyüme beklentisi aşağıya doğru revize ediliyor. Türkiye gibi ihracatını petrol üreticilerine yapan bir ülkede acaba cari işlemler açığı nasıl hareket eder şimdi? Yetmez. Dolar/Euro kuru 1’e doğru ilerleyişini sürdürürse, Türkiye’nin 2015 yılı ihracatı ne olur acaba? Bank Asya hakkındaki komik karar acaba Türkiye’de özel yatırımları ve Türkiye’den yurt dışına yönelik yatırımları nasıl etkiler? Ne bileyim? Çok boyutlu dedim ya işte.
Bu köşe yazısı 06.02.2015 tarihinde Radikal Gazetesi'nde yayımlandı.
