Sosyal yardım için mal dağıtmanız, yoksul için 'Senin neye ihtiyacın olduğunu ben senden daha iyi bilirim' demektir.
Şubat ayında yapılmış bir ankete bakıyorum. Gelir dağılımındaki adaletsizlik, memleketin ilk üç meselesinden biri. "Yeni anayasa hangi meseleye çözüm getirmeli" diye soruyorsunuz, "Ekonomik ve sosyal haklar, dolayısıyla refahın arttırılması" diyorlar. İlk üç arasında bu cevap mutlaka bulunuyor. Memleketin gündemi böyle. Seçime doğru, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) 'Aile Sigortası'nı gündeme taşıdı. Bence iyi de yaptı. Aile sigortası bu ortamda son derece iyi bir fikir. Ayrıca CHP'nin mevcut sosyal yardım sistemimizden daha piyasa dostu bir mekanizma tasarlamış olması da son derece güzel. Gelin bakın, aile sigortası mevcut sistemimize göre neden daha iyi bir fikir?
CHP'nin sistemi mevcuttan farklı
Türkiye'de bir sürü sosyal yardım mekanizması var. Aklınıza gelen her idare, hem merkezde, hem de yerelde, sosyal yardım ile ilgili bir iş yapmaya çalışıyor. İhtiyaç var da ondan. Burada 'bir iş' yapmaya çalışıyor diyorum, çünkü herkes birbirinden kopuk bir şeyler yapmaya çalışıyor. Mevcut iktidarın dokuzuncu yılında vaziyet böyleyken böyle. Halbuki sosyal yardımları yeknesaklaştırmak, eskiden acil eylem planlarında filan olurdu. Geçmişin sosyal güvenlik reform projelerinin hepsinde vardı. CHP şimdi o yeterince tartışılmış ve artık olgunlaşmış fikre sahip çıkıyor. İyi de yapıyor. Bu birinci nokta.
İkinci nokta, CHP'nin nakdi desteğe dayalı yeni sisteminin, ayni desteğe dayalı mevcut sistemimizden tamamen farklı olması. Bu, iktisada giriş kitaplarından kalma kadim bir soru. "Kaynakların etkin dağılımı için, yardım yapmak istediğinizin cebine para koymak mı yoksa mal dağıtmak mı daha iyidir?" Elbette cebine para koymak daha iyidir. Yardım yapılanın cebine para koyarsanız, kendi ihtiyaçlarını en iyi kendisi bileceği için, ne istiyorsa gider, paşa paşa satın alır. Sizin, yardım yapmak amacıyla mal dağıtmanız, yoksul için, "Senin neye ihtiyacın olduğunu ben senden daha iyi bilirim" demektir. Bir nevi halaskâr zabitan mantığıdır. Ama bu resimde, halaskâr zabitan olan AKP'dir. CHP'nin önerisi moderndir. Ekonomide kaynak dağılımını etkinleştirir. Bu da ikinci noktadır.
Aile sigortası son derece işlevseldir
Gelelim üçüncü noktaya. İnsanların cebine para koymazsanız, onların kaynakları kendi tercihlerine göre dağıtmalarına imkân tanımazsınız. Peki, para nasıl dağıtılır? Para, parayı dağıtanın kendi tercihlerine göre dağıtılır. Araya ne girer? Araya bürokratın iradesi girer. Başka ne girer? "Benim memurum işini bilir" girer. "Arkadaş bizim partiden, onun çamaşır makinelerini alalım" girer. Sonra ne olur? Elektriksiz köye çamaşır makinesi dağıtılır. Markasını artık seçen memur bilir.Para yerine mal dağıtırsanız, kaynak dağıtım sürecine yardıma ihtiyacı olanların iradesi değil, iyi sıhhatte olsunlar karar verir. İyi olmaz. Bu da üçüncü noktadır.
Sonuç olarak, CHP'nin aile sigortası önerisi son derece işlevseldir. Türkiye'ye lazımdır. Türkiye'nin bugün tutarlı bir sosyal güvenlik ve yardım sistemi yoktur. Seçimden sonra kim gelirse bir an önce kurulmasında fayda vardır. Ama ortada CHP açısından bir de problem vardır. Yukarıda altını çizdiğim hususları, CHP'nin 'Güçlü Sosyal Devlet'e Doğru' başlıklı broşüründen şöyle çabucak ayırt edebilmek mümkün değildir. Milletin anlaması için yazılması gereken broşür, bir doktora tezi edasıyla kaleme alınmış gibi okunmaktadır, şu sayfasına gidin bakın desem, broşür üzerinde sayfa numarası da bulunmamaktadır. Bu metnin hemen bir metin yazarının elinden geçmesinde fayda vardır.
Şimdilik sonuç şudur: CHP'ninki AKP'ninkinden daha işlevseldir. Ama CHP bunu neden kullanamamaktadır?
Bu köşe yazısı 04.03.2011 tarihinde Radikal Gazetesi'nde yayımlanmıştır.
