Şu ABD otoritelerinin yaptığına bir bakın: Ekonomistlerin bekleyişleri 'önemli miktarda artacak' şeklinde iken, bir ay önce açıklanan rakamlara göre, ABD'nin tarım dışı istihdamında ağustos ayında azalma olmuştu. Bu açıklamayla birlikte ABD Merkez Bankası'nın (Fed) 18 Eylül'deki toplantısında faiz indirimine gideceğine kesin gözüyle bakılmaya başlanmıştı. Gerçekten de öyle oldu; hatta Fed beklenenin de ötesine geçti ve politika faizini 0.5 puan düşürdü.Cuma günü eylül ayına ait istihdam verileri açıklandı. Aynı zamanda da ağustos ayı verilerinde düzeltilmeye gidildi. Öğrendik ki meğerse ABD'de ağustos ayında tarım dışı istihdam azalmamış. Aksine 89 bin kişi artmış!Şimdi bu düzeltme Türkiye'de olsaydı, sizce ertesi gün basında ne tür yorumlar okurduk? Mesela şuna ne dersiniz? "TÜİK'in geçtiğimiz ay açıkladığı tarım dışı istihdam verisini siyasi baskı altında aldığı ortaya çıktı!"Bir komplo teorisiÖyle ya, hükümet faiz indirimi istiyor, ama Merkez Bankası (MB) bağımsız. Almıyor faiz indirim kararını. Hâlâ enflasyon endişeleri var. Ne yapmalı? Doğrudan MB'ye baskı hoş karşılanmıyor. Para politikasının güvenilirliğini zedeliyor. Bu durumda "TÜİK'e baskı yapalım; ekonominin olumsuz bir gidişata doğru yelken açtığını, ılımlı bir yavaşlama yerine daralmanın söz konusu olduğunu" ima eden bir veri yayınlatalım diye düşünülmüş olabilir. Eğer daralıyorsa ekonomi enflasyon öngörüleri değişecek MB'nin. İç talep baskısının azaldığını düşünecek. Artık, arkasından da alır faiz indirim kararını.Arada sırada bu köşede komplo teorilerinden hiç haz etmediğimi yazdığımı hatırlıyorum. Ama şöyle tekrar bir okuyunca yukarıda yazdıklarımı, bayağı hoş bir 'komplo' olduğu izlenimi edindim. Alçak gönüllüğe ne gerek var şimdi! Yine de bir zayıf tarafı var: MB'nin kredibilitesinin önemli olduğunun anlaşıldığı varsayımı var.Cuma günü ABD'de açıklanan istihdam verisindeki tek ilginç taraf bu değildi. Hem ağustos ayına ilişkin düzeltme hem de eylülde tarım dışı istihdamın beklenenin de ötesinde artması (Bloomberg anketine göre beklenen 100 bin yerine 110 bin) Fed'in önümüzdeki ilk toplantıda nasıl bir faiz kararı alacağına dair görüşleri de etkiledi. Verinin açıklanmasından az önce, ekim ayındaki toplantısında Fed'in faiz indirme olasılığı yüzde 72 olarak görülürken, verinin açıklanmasından sonraki dakikalarda bu olasılık yüzde 46'ya düştü. Yeni bilgi ışığındaYani, yeni bilgi çerçevesinde faiz politikasının nasıl şekilleneceğine ilişkin görüşlerde önemli bir değişiklik oldu ABD'de. Garip bir taraf var mı bunda? Yok, şüphesiz de, Türkiye'deki son tartışmaları düşünürsek oldukça garip olması lazım bu durumun. Açmaya çalışayım. Enflasyon hedeflemesi uygulayan merkez bankalarının büyük bir kısmının aldıkları faiz kararında, kendi yaptıkları enflasyon öngörüleri ile enflasyon hedefi arasındaki fark önemli bir rol oynuyor. İşin teknik ayrıntısı bir tarafa, şu anlama geliyor bu:Adı üstünde, geleceğe ilişkin öngörü yapıyorsunuz. Oysa geleceğe ilişkin çok sayıda belirsizlik var. ABD'de tutsat piyasasından başlayarak kredi piyasalarına sıçrayan krizin nasıl şekilleneceğinden tutun da, hükümetinizin gevşeyen bütçe disiplinini tekrar sağlayacak hayati bir kararı alıp almayacağına dair bir dolu konuda senaryolar oluşturmanız gerekiyor.Bu aynı zamanda şu anlama da geliyor: Müthiş bir bilgi avı sürdürüyor merkez bankaları. Her gelen yeni bilgiyi ince eleyip sık dokuyorlar; bu bilgilerin daha önce yaptıkları öngörüleri ne derece etkileyeceklerini hesaplamaya çalışıyorlar. Yeni gelen bilgiler (veriler) bazı durumlarda bu öngörüleri değiştirebiliyor.Dikkat ederseniz enflasyon hedeflemesi uygulayan merkez bankaları yaptıkları açıklamalarda bu noktanın sürekli altını çiziyorlar: "Mevcut bilgiler ışığında..." ya da "Her gelen yeni bilgi..." gibi uyarılara sürekli rastlıyoruz bu duyurularda. Enflasyon hedeflemesinin nasıl uygulandığını daha iyi anlayabilmek için bu veri duyarlılığının önemini kavramak gerekiyor.Kavrarsak, alınan bir faiz indirim kararının "Faizlerin indirileceği bir ortam yoktu. Ama faizler indirildi. Öyleyse bu karar mutlaka siyasi baskı nedeniyle alınmıştır" hastalığından kurtulmak çok kolay olacak

Bu köşe yazısı 07.10.2007 tarihinde Radikal Gazetesi'nde yayınlanmıştır.