Pazartesi günü Kasım ayı kapasite kullanım oranı (KKO) ve reel kesim güven endeksi (RGE) verilerini öğrendik. Hem RGE hem de KKO bir ay öncesine kıyasla arttılar. Öte yandan, daha önce açıklanan satın alma müdürleri endeksinin (SAMEKS) hem sanayi hem de hizmet alt bileşenleri ile bu ikisinin bileşkesi olan endeksin kendisi Ekim’de bir ay öncesine kıyasla daha yüksek değerler almışlardı. O zaman soru şu: Ekonomi toparlanıyor mu?
Dikkat ederseniz bu veriler yılın dördüncü çeyreğine ait. Ekonominin toparlanıp toparlanmadığı sorusunu sorduğuma göre üçüncü çeyrekte işlerin iyi gitmediğini ima etmiş oluyorum. Öyle mi? Üçüncü çeyreğin GSYH verisini bu Cuma öğreneceğiz. Büyük ihtimalle üçüncü çeyrekte bir çeyrek öncesine kıyasla GSYH’nin azaldığını göreceğiz. Hatta ikinci çeyrekte yüzde 0,07 oranında yükselen (yerinde sayan) GSYH’nin aşağıya doğru güncellenmesi ihtimali de var.
Üçüncü çeyreğe ilişkin çoğu veri bir çeyrek öncesine kıyasla ekonominin daraldığına işaret ediyor. Sanayi üretimi yüzde 1,3, hizmet üretimi ise yüzde 0,83 oranında düştüler. Kaldı ki ikinci çeyrekte de aynı eğilim vardı: Sanayi üretimi yüzde 4,1, hizmet üretimi ise yüzde 0,99 oranında azalmışlardı. Keza hem KKO hem de RGE ikinci ve üçüncü çeyreklerde bir çeyrek öncesine kıyasla daha düşük değerlere indiler. Satın Alma Müdürleri Endeksi (SAMEKS) ise ikinci çeyrekte artarken, üçüncü çeyrekte düştü.
Dördüncü çeyrekte bir toparlanma gerçekleşmekteyse bile bu toparlanmanın GSYH’nin (büyük olasılıkla) küçüldüğü ikinci çeyreğe kıyasla olacağına dikkat etmek gerekiyor. Kaldı ki henüz son çeyrek verileri toparlanma açısından ikna edici değiller. Birincisi, az sayıda veri yayınlandı ve aylık değerler önemli oynaklıklar gösterebiliyor. Bu oynaklıkları azaltmak için aylık verilerin üçer aylık ortalama değerlerini değerlendireyim. KKO’nun Eylül-Ekim ortalama değeri bir önceki üç ayın ortalamasına göre 0,2 puan daha az. Buna karşılık, aynı dönemde reel kesim güven endeksinde bir toparlanma var.
Koç Üniversitesi’nden Cem Çakmaklı Hoca çok sayıda göstergeden yola çıkarak ekonomik ve finansal durum endeksleri hesaplıyor ve Ekonomik Araştırma Forumu raporu olarak endekslerdeki gelişmeleri değerlendiriyor. Pazartesi günü endekslerin Kasım ayı değerlerini öğrendik. Ekonomik durum endeksi Kasım’da hafif toparlanmaya işaret ederken, finansal durum endeksi finansal koşullarda sıkılaşma olduğunu gösteriyor. Çalışmada her iki endeksin birlikte hareketleri kullanılarak bir de ekonominin durgunluğa (iki çeyrek üst üste küçülme) girme olasılığı hesaplanıyor. Kasım ayında bu olasılık yüzde 32 ve bir ay öncesine kıyasla artış var. Ancak raporda olasılığın hala eşik değer olan yüzde 50’nin altına seyrettiğine de dikkat çekiliyor.
Not: Yazıda yer alan sanayi ve hizmet üretimleri, GSYH, KKO, RGE ve SAMEKS verileri mevsim ve takvim etkilerinden arınmış verilerdir.
Bu köşe yazısı 26.11.2024 tarihinde Nasıl Bir Ekonomi Gazetesi'nde yayımlandı.
