Fatih Özatay, Dr. - [Yazarın tüm yazıları]

Tommy Suharto, Saddam ve Kahire'nin acıklı durumu 29/03/2012 - Okunma sayısı: 1398

İktisatçı yazarların Suharto'nun oğlunun servetinin nedeni için getirdiği yanıt diğer ülkeler için de geçerli.

Tommy lakaplı Mandala Putra Suharto, Endonezya’nın eski devlet başkanı Suharto’nun oğlu. Hâlâ hayatta mıdır, afiyette midir, bilemiyorum; Allah uzun ömür versin. Günahı boyunlarına, Efil Yayınevi’nin çıkardığı ‘Ekonomi Haydutları’ kitabının yazarları R. Fisman ve E. Miguel’in yalancısıyım. Tommy’nin 1980’lerin ortasında 800 milyon dolar olduğu tahmin edilen serveti ve müthiş (nedense ‘nefis’ demeye cesaret edemedim) bir playboy hayatı var.

Sokaktaki adama göre, Suharto ailesi, hükümetle iş yapmak isteyen şirketlerden pay isteyerek onca serveti edinmiş. Tommy’nin babası Başkan Suharto’ya göre ise Tommy şüphesiz başarılı bir işadamı. Girişimci. Ama az buz girişimci değil hani. Bir girişmiş, pir girişmiş mübarek: Tekraren, 800 milyon dolar. Sözünü ettiğim yazarlar, kalkınma iktisadı alanında uzmanlar. Bir bilim insanı ‘soğukluğunda’ soruyorlar elbet: “Tommy’nin milyonlarının ne kadarı bir yatırımcı ve idareci olarak becerilerinden, ne kadarı anlayışlı babasının ihsanlarından kaynaklanıyordu?” Bu sorunun yanıtı ilk bakışta yok gibi. Çoğumuz için ikinci ve bilmem kaçıncı bakışta da yanıt yok. Oysa yazarlar, Tommy’nin şirketlerinin hisse senedi fiyatlarının değişiminden yola çıkarak bu soruya inandırıcı bir yanıt veriyorlar. Şöyle:

1990’ların başlarından itibaren Suharto’nun sağlığının iyi olmadığına dair çıkan dedikodular giderek yaygınlaşıyor. 4 Temmuz 1996’da Suharto’nun sağlık kontrolü için Almanya’ya gittiği açıklanıyor. Bu, Suharto’nun kalp krizi geçirdiği şeklinde yorumlanıyor. Cakarta Borsası birkaç gün içinde yüzde 2.3 oranında değer yitiriyor. Oysa Tommy’nin sahibi olduğu büyük medya grubu Bimantara Citra’nın hissesi 4 ve 5 Temmuz’da tam yüzde 10 düşüyor. “Ne var bunda, bileşik borsa endeksi ile bir şirketin hisse fiyatlarının hareketleri farklı olabilir” diye sorarsanız, yok, bu tür sorulardan sonra her zaman dediğim gibi ‘elbet haklısınız’ değil: 1996 yılının başından 4 Temmuz 1996’ya kadar olan dönemde Cakarta Endeksi ile Tommy’nin şirketinin fiyatı birlikte hareket etmişler. Ne ilginçtir ki Suharto’nun çok hasta olduğu haberi ile bu birliktelik şıp diye kesilivermiş. Dahası da var. Bimantara Citra’nın hisse fiyatlarındaki düşüş, 4 Temmuz’dan birkaç gün önce başlıyor: 4 Temmuz’a gelindiğinde zaten yüzde 5 düşmüş durumda. Yazarlar, bunun temel nedeninin Suharto’nun Almanya’ya tedaviye gidecek olmasından haberdar olanların ellerindeki hisseleri önceden satmaya çalışmaları olduğunu belirtiyorlar.

Hem önceden satışın hem de hastalık haberinin kamuoyunca duyulmasıyla oluşan fiyat düşüşünün nedeni sanıyorum belli: Suharto siyaset sahnesinden çekilirse oğlunun şirketinin hiçbir ekonomik ‘değeri’ kalmayacak. Yazarlar işte bu saptamalardan yola çıkarak yukarıda belirttiğim ‘soğuk’ sorularını yanıtlayabiliyorlar: Tommy’nin milyonları babasının gücünden kaynaklanıyor.

Salı günü, Kahire’deki ‘yolsuzluk ve ekonomik kalkınma’ konferansından söz ettim. O konferansta TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi’nden Sayın Serdar Sayan da bir bildiri sundu. Serdar, Suharto’nun oğlunun serüveninden ilhamla Saddam ailesinin şirketleri için benzer bir araştırma yapmış. Sürpriz yok: Aynı bulgular bu mümtaz ailenin üyelerinin sahip oldukları ya da kontrol ettikleri şirketlerin hisseleri için de geçerli. İnsan, o çok güzel olabilecek Kahire’nin neden o içler acısı durumda olduğunu bu çalışmalar sayesinde daha iyi anlıyor.

Bir ‘çuvaldız’ notu: Salı günkü yazıda birden fazla hatayı aynı anda yapma becerisini sergilemişim. Düzeltir, özür dilerim. Birincisi, Akerlof’un yeni kitabını okumuşum gibi bir hava var yazıda; oysa okumadım, konferansta haberdar oldum. İkincisi, kitabın ismini ‘Özdeşlik Ekonomisi’ olarak çevirmişim; lütfen unutun. Gelin kitaba biz ‘Kimlik Ekonomisi’ ya da ‘Özdeşleştirme İktisadı’ diyelim. Şu web sayfasında kitabın özü var: http://www.project-syndicate.org/commentary/identity-economics.

Bu köşe yazısı 29.03.2012 tarihinde Radikal Gazetesi'nde yayımlanmıştır.