Fatih Özatay, Dr. - [Yazarın tüm yazıları]

İkinci çeyrek ilkinden farklı mı (2)? 21/06/2012 - Okunma sayısı: 1529

Endeksteki aşağıya gidiş süreci ekonomik toparlanmanın ikinci çeyrekte başlamış olabileceği için kanıt mı?

İlk çeyrekte yıllık büyüme oranımız yüzde 2’nin altında kalacak gibi duruyor. Kredi hacminin artış hızı nisan ayından itibaren yükselmeye başladı; ilk bakışta, ikinci çeyreğin büyüme açısından birincisinden farklı olabileceğini düşündürebilir. Derine inince, böyle bir yorumun çok da doğru olmadığı anlaşılıyor. İki nedenle: Birincisi, kredi hacmindeki artışın yatırım ve tüketim harcamalarına dönüşerek üretimi canlandırmasının belli bir gecikmeyle olması beklenir. İkinci neden, Merkez Bankası’nın (TCMB) yayımladığı öncü göstergeler endeksinin hareketi.

Elimizdeki en son öncü gösterge endeksi verisi mayıs ayına ait. Öncü endeks, hem sanayi üretimindeki hem de gayri safi yurtiçi hasıladaki (GSYH) devreleri önceden haber verme potansiyeline sahip. Mesela, öncü endeksin zirveye erişip iniş sürecine başladığı tarih, GSYH büyüme oranının (sanayi üretiminin büyüme oranının) zirveye eriştikten sonra geçtiği yavaş büyüme/daralma sürecinin başlangıç tarihinden önce gerçekleşiyor. Tersi de geçerli. Öncü endeksin dibe vurma zamanı da GSYH büyüme oranındaki (sanayi üretimi büyüme oranındaki) dip noktadan önce gerçekleşiyor.

Sözünü ettiğim ilişkiler Grafik 1’de gösteriliyor. Grafikte sanayi üretim endeksindeki yıllık yüzde artışlar ile endeksin altı aylık yüzde değişimleri var. Bir parantez: TCMB araştırmacıları altı aylık değişimlerin önden gelme özelliğinin ağır bastığını belirtiyorlar. İlgilenenler TCMB’nin web sayfasından ilgili rapora ‘yayınlar/kitaplar’ başlığından ulaşabilirler (2005 yılında A. Atabek, E. Coşar ve S. Şahinöz tarafından kaleme alınmış). Her iki değişen arasında aynı yönlü kuvvetli bir ilişki var. Daha önemlisi, burada çok kısa bir dönem ele alınmakla birlikte, öncü gösterge endeksinin ‘dönüm’ zamanlarının sanayi üretimindekilerden önce geldiğine dikkat. Sözünü ettiğim yayında öncü endeksin önden gelme performansına ilişkin ayrıntılı bilgi var.

Öncü gösterge endeksi bir süredir aşağıya iniş sürecindeydi. Bu sürecin Şubat 2012 itibariyle durduğuna ilişkin çok ama çok zayıf bir sinyal var. Bu tarihten sonra belli belirsiz bir toparlanma var gibi. Evet, ‘belli belirsiz’ ve ‘gibi’ aynı cümlede. Endeksin mayıs ayı değeri birkaç gün önce açıklandı. Bundan önce, nisan ayı verisine bakıldığında toparlanma biraz daha belirgindi. Dolayısıyla her zamanki uyarı burada da geçerli. Aylık verilerde birkaç aylık değişikliklerden hemen ‘heyecanlanmamak’ gerekiyor. Bu nedenle oldukça yuvarlak bir yorum yaptım ve ‘belli belirsiz’ ve ‘gibi’ sözcüklerini aynı cümlede kullanma ‘becerisini’ gösterdim.

Bu kadar ‘beceri’ yeter. Çok zayıf sinyale rağmen varsayayım ki endeksteki aşağıya gidiş süreci sona ermiş olsun. Bu, ekonomik toparlanmanın ikinci çeyrekte başlamış olabileceği için bir kanıt mı? Hayır, değil. Zira adından anlaşılacağı gibi bu bir ‘öncü’ endeks. Ekonominin toparlanması, öncü endeksin toparlanmasından daha sonra gerçekleşiyor. Elbette öncü endeksin bir gün gelip ‘yanlış sinyal’ verme olasılığı da var. Oysa ortada yanlış sinyal falan olmadığını düşünüyorum. Umarım günah çıkarma yazısı yazmak durumunda kalırım.

Grafik 1. Sanayi üretiminde yıllık değişimler ve öncü göstergeler endeksinde altı aylık değişimler: Ocak 2007 – Mayıs 2012 (%). Kaynak: TCMB ve TÜİK.

Bu köşe yazısı 21.06.2012 tarihinde Radikal Gazetesi'nde yayımlanmıştır.