TÜİK’in 2001 yılından bu yana açıklamadığı veriler gece ışıkları kullanılarak hesaplandı

ANKARA – TEPAV, TÜİK’in 2001 yılından bu yana açıklamadığı il bazında Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) rakamlarını “gece ışıkları verisi”ni kullanarak hesapladı.

TEPAV Araştırmacılarından Seda Başıhoş tarafından yapılan çalışmada, gece ışıkları verisinin ekonomik büyüklüğün ölçümünde güvenilir ve güçlü bir veri kaynağı olduğuna dikkat çekilerek, “GSYH değerleri hesaplanmayan ya da eksik hesaplanan alt bölgeler için temsil gücü yüksek bir ölçüm sunmaktadır. Gece ışıkları verileri ekonomik aktivitelerin ölçümü için yakın bir temsil oluşturduğu gibi, nüfus hareketleri, şehir dinamikleri ve bölgesel gelişmişliklerin ölçümünde de kapsamlı bir çalışma alanı sunmaktadır” denildi.  Açıklamaya şöyle devam edildi:

“Bu çalışmada, 2001 ile 2013 yılları arasında illerin reel GSYH’leri hesaplanmış ve karşılaştırılmıştır. Buna göre,  2001 yılından 2013 yılına kadar Türkiye’nin büyüyen ekonomisine paralel olarak, illerin reel GSYH değerleri artmıştır. 2001-2013 yılları arasında en fazla büyüyen illerin, orta-yüksek gelirli iller olduğu görülmüştür. Türkiye’nin batısında yer alan, sanayi sektörü gelişmiş illerin büyümelerindeki yavaşlama ise çalışmanın bir diğer bulgusudur.

İllerin büyüme trendi, Türkiye’nin genel büyüme trendiyle oldukça benzer olmasına rağmen, küresel ekonomiyle bağlantısı kuvvetli olan İstanbul ve Kocaeli gibi endüstriyel şehirlerin 2008’deki küresel ölçekli krize daha duyarlı olduğu görülmüştür. Ayrıca hızlı gelişim gösteren ikincil illerin, bu krizden daha az etkilendiği de gözlemlenmektedir.”

-2013 yılında en fazla hasıla 117 milyar dolar ile İstanbul’da…

TEPAV’ın çalışmasına göre, 2013 yılında en fazla hasılaya 117 milyar dolar (sabit 2005) ile İstanbul sahip oldu. İstanbul’u yaklaşık 52 milyar dolar (sabit 2005) ile İzmir ve Ankara takip etti. İstanbul  2013 yılında tek başına Türkiye’nin GSYH’nin 6’da 1’ni oluşturuyor. İlk üç sıradaki İstanbul, Ankara ve İzmir ise aynı yıl için Türkiye GSYH’nin yaklaşık 10’da 4’nü gerçekleştirdi. Ayrıca, 2013 yılında İstanbul’un GSYH’si, Romanya ve Macaristan’ın GSYH’yle neredeyse aynı düzeyde; Bulgaristan, Hırvatistan ve Azerbaycan gibi ülkelerinkinden ise yüksek oldu. Aynı yıl için ilk üç ilin toplam GSYH’si, Finlandiya, İrlanda ve Malezya gibi ülkelerinkiyle neredeyse aynı düzeydeyken; Portekiz, İsrail ve Yunanistan gibi ülkelerden yüksek gerçekleşti. Diğer bir değişle, 2013 yılında İstanbul, dünyadaki 252 ülkenin 143’ünden; Ankara ve İzmir’le birlikte ise 163’ünden daha büyük GSYH’ye sahip oldu.

-En düşük GSYH Ardahan’da…

Çalışmada, en düşük GSYH değerine sahip olan il Ardahan (300 milyon dolar) olarak belirlendi. Ardahan’ı yaklaşık benzer GSYH düzeyinde sırasıyla Bayburt, Tunceli, Hakkâri ve Iğdır izledi. Bu beş ilin GSYH değerlerinin toplamı Maldiv Adaların’nın ve Karadağ’ın GSYH değerine yakınken; Afrika’daki Burundi ve Avrupa’daki Andora’dan yüksek oldu. Ayrıca, bu illerin toplam GSYH değeri dünyanın 33 ülkesinin GSYH değerinden daha büyük hesaplandı.

-2008’den sonra hızlı büyüme…

Genel olarak illerin 2001 ile 2013 yılları arasındaki büyüme trendi Türkiye’nin büyüme trendiyle oldukça benzerlik gösterdi. İllerin neredeyse hepsi 2008 bunalımından sonra hızlı büyüme performansı sergiledi. Diğer yandan 2008 küresel krizinden en fazla etkilenen illerden biri, İstanbul oldu. İstanbul’un GSYH’si 2008’den 2009’a %6,8 daraldı. 2009’daki dipten sonra 2010 yılındaki en yavaş toparlanma yine İstanbul’da gerçekleşti (%5,7 büyüme). 2008 krizinden az etkilenen il ise Hatay oldu. Hatay ekonomisi 2009’den 2008’e sadece %0,4 daraldı.

2001-2013 yılları arasında en fazla büyüyen il %146 ile Hatay olarak belirlendi. 2001-2013 yılları arasında en fazla büyüyen ilk 10 ilin içinde 2001’den önce yakın zamanda il statüsüne kavuşan Yalova, Düzce ve Osmaniye de yeraldı. 49 il 2001-2013 yılları arasında Türkiye ortalamasının üzerinde büyürken, İstanbul ve Kocaeli’nin de içinde bulunduğu 32 il ortalamanın gerisinde kaldı.  Buna göre, İstanbul en az büyüyen illerin arasında bulunuyor. Diğer yandan, İstanbul Türkiye’nin her 1 puanlık ekonomik büyümesine 0,2 puanla en fazla katkı veren il oldu. Böyle büyük bir ekonominin, küçük illerin ekonomisi kadar hızlı büyümemesi beklenilen bir durum olarak değerlendirildi.

-10 yılda yüzde 60 büyüme…

TEPAV’ın çalışmasına göre,Türkiye ekonomisi, 2003’ten 2013’e 10 yıllık periyodda yüzde 60 büyüdü. İllerin 1992-2013 yılları arasındaki büyüme performanslarına göre, ekonomik büyüklüklerinden bağımsız olarak yüzde 60 oranında büyümeleri için ortalama 14 yıl geçmesi gerekiyor.  İllerin 30’u 14 yıldan daha fazla sürede; 27’si 14 yılda; 24’ü ise 14 yıldan daha az sürede yüzde 60 büyüyebildi. En az sürede (5 yıl) büyüyebilen il Nevşehir’ken, en uzun sürede (22) büyüyebilen il Çanakkale oldu. Çanakkale’yi 20 yıllık büyüme süresiyle Hakkâri ve Adıyaman takip etti.

-Yöntem

Çalışmada yönteme ilişkin olarak şu ifadelere yer verildi:

“İl bazında elde edilen gece ışıkları verileri sinyal süreçleme ile filtrelenmiştir. 2001 yılı ışık verisi 100 olacak şekilde 2001-2013 arasında bütün illerin ışıklarındaki oransal büyüme hesaplanmıştır. Daha sonra TÜİK tarafından en son 2001 yılında açıklanan 1987 fiyatlarıyla il bazında GSYH ile normalize edilen ışık değerleri çarpılmıştır. Böylelikle 2001-2013 arasında il bazında 1987 fiyatlarıyla temsili GSYH hesaplanmış ve 2005 sabit dolar fiyatlarına çevrilmiştir”