Anayasaların 148’i üzerinde yapılan çalışmada, anayasa yapım sürecinin ortalama 16 ay sürdüğü belirlendi.

ANKARA- TEPAV, 1789’dan bu yana yürütülen 806 anayasa yapım sürecinden rastgele seçilen 148’i üzerinde yapılan çalışmada, anayasa yapım sürecinin ortalama 16 ay sürdüğünün belirlendiğini açıkladı.

TEPAV, anayasa konusunda sivil toplumun ve vatandaşın bilgilendirilmesi sürecine katkıda bulunmak amacıyla başlattığı "Anayasa Çalışma Metinleri" serisinin beşincisini yayımladı. Serinin beşinci metni "Anayasa Yapımı" başlığını taşıyor.

TEPAV Hukuk Çalışmaları Enstitüsü’nden Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Levent Gönenç tarafından kaleme alınan çalışmada, “Demokratik Yöntemlerle Yapılan Anayasalar-Demokratik Olmayan Yöntemlerle Yapılan Anayasalar”, “Demokratik Anayasa Yapım İlkeleri”, “Eski Anayasacılık-Yeni Anayasacılık ve Katılımlı Anayasa Yapım Yöntemi”, “Anayasa Yapım Sürecine Halkın Katılma Yöntemleri”, “Anayasa Yapım Sürecinin Tasarımında Ön Sorunlar”, “Anayasa Yapım Sürecinin Aşamaları” konuları işlendi.

Anayasa yapım sürecinin aşamaları gözden geçirilen değerlendirmede, günümüzde ideal yöntem olarak kabul edilen demokratik anayasa yapım yönteminin ilkeleri ve uygulamaları ortaya konuldu. Bu bağlamda, Türkiye’de yürümekte olan anayasa yapım sürecine ilişkin değerlendirmelerden ziyade, bu sürece katkıda bulunacağına inanılan uluslararası literatürde geliştirilen teorik birikime yer verildi.

Katılımlı anayasa yapım yöntemi

Çalışmada, günümüzde bir yandan temsil ve çoğunluk ilkelerini uygulayarak, diğer yandan ideal demokratik anayasa yapım ilkelerini gözeterek anayasa yapmanın yolunun “katılımlı anayasa yapım yöntemi”nden geçtiği açıklandı. Halkın anayasa yapım sürecine katılımı konusunda öğretide olumlu ve olumsuz değerlendirmeler yapıldığına dikkat çekilen değerlendirmede, “Ancak son tahlilde, katılımlı anayasa yapım yönteminin, Türkiye’de devam etmekte olan anayasa yapım süreci bağlamında getireceklerinin götüreceklerinden daha fazla olacağı söylenebilir. Herşeyin ötesinde, anayasa yapım sürecine katılmanın vatandaşlar açısından bir hak olduğuna da işaret etmemiz gerekir” denildi.

Anayasa yapım sürecinin tasarımı

Çalışmada, anayasa yapım sürecinde, demokratik anayasa yapım ilkeleri ışığında, öncelikle şu konuların değerlendirilmesi gerektiğine dikkat çekildi: “Sürece kimlerin nasıl katılacağına karar verilmesi; sürece katılan aktörlerin hangi prosedürel kurallara göre konuları müzakere edip karar alacaklarının belirlenmesi, kamuoyunun bilgilendirilmesi ve anayasa yapım takviminin ilan edilmesi.”

Ortalama 16 ay…

Çalışmanın “Anayasa Yapım Sürecinin Aşamaları”nın incelendiği bölümünde “Anayasayı Yapan Meclisin Takvimi” ara başlığında bir bölüm yer aldı. Bu bölümde şu ifadelere yer verildi:

“Acaba anayasayı yapan meclisin bir ajandası, anayasa metnini bir son teslim tarihi olmalı mıdır? Bu konuda çok farklı örneklerle karşılaşabiliriz. Bir uçta, Myanmar Anayasası örnek olarak verilebilir. Büyük ölçüde kapalı kapılar ardında yürütülen anayasa yapım çalışmaları 17 yıl sürmüştür. Diğer uçta ise Japonya örneği üzerinde durulabilir. Japonya’da Amerikan işgal güçlerinin kontrolündeki süreçte anayasa yaklaşık bir haftada kaleme alınmış, tüm süreç ise sekiz ayda tamamlanmıştır. 1789’dan bu yana yürütülen 806 anayasa yapım sürecinden rastgele seçilen 148’i üzerinde yapılan çalışmada, anayasa yapım sürecinin ortalama 16 ay sürdüğü tespit edilmiştir. Bu makul bir süredir.”

Sihirli formül yok

Anayasa yapım sürecinin tasarımında her toplumda uygulanabilecek sihirli bir formülden söz etmenin mümkün olmadığına dikkat çekilen değerlendirmede, “Anayasa yapımının başarıyla sonuçlanması, yani meşruiyeti yüksek ve demokratik içeriğe sahip bir metnin ortaya çıkması, anayasa yapım sürecinin tasarımı kadar, anayasa yapımının gerçekleştiği toplumun sosyo-politik ortamı ve nihayetinde o toplumdaki siyasal kültürün özellikleriyle ilgilidir” denildi.