6 Şubat depremlerinin 45. gününde afet bölgesine giden TEPAV ekibi, depremin neden olduğu hasar ile destek ihtiyacı oluşan öncelikli alanları belirlemek üzere gerçekleştirdiği saha çalışmalarının ilk bölümünü tamamladı.

Şubat ayında Kahramanmaraş merkezli meydana gelen depremler sonrasında 11 il afet bölgesi ilan edilmiştir. Depremin yol açtığı hasar ve yıkımın geniş bir coğrafyaya yayılan bu iller arasında farklılıklar gösterdiği, en ağır etkilenen şehirlerin Adıyaman, Hatay, Kahramanmaraş ve Malatya olduğu, Gaziantep’in Nurdağı ve İslahiye ilçelerinin de birinci bölgede yer aldığı görülmektedir. Deprem bölgesinin Türkiye ekonomisi içindeki önemi dikkate alındığında, şirketlerin maruz kaldığı hasar ve yıkımın iktisadi açıdan da acil ve detaylı olarak tespit edilmesi önemli görülmüş ve TEPAV olarak analiz edilmiştir.  İkinci aşama, ihtiyaç duyulan destek ve önlemlerin odaklı ve etkin bir şekilde planlanması ve önceliklendirilmesidir. Bu çerçevede, TOBB ve TEPAV işbirliğinde ve Mustafa Kemal Üniversitesi, İnönü Üniversitesi, Adıyaman Üniversitesi, Sütçü İmam Üniversitesi ve Gaziantep Üniversitesi’nin de katkılarıyla, öncelikli olarak birinci derecede ağır hasar ve yıkım yaşamış il ve ilçelerde faaliyet gösteren firma sahiplerinden doğrudan bilgi alınmasını hedefleyen bir saha çalışması yürütülmüştür. 21-25 Mart 2023 tarihleri arasında yürütülen ve yüz yüze görüşmelerde, işletmelerin deprem nedeniyle maruz kaldıkları hasarın boyutu ve nedenleri, faaliyetlerine tekrar başlayabilmeleri için gerekli koşullar ve zamanlama, destek ve önlem alanları ile öncelik sıralamaları hakkında bilgiler derlenmiştir. Bu değerlendirme notunda, bölgeye ait temel ekonomik istatistiklerle birlikte firma görüşmeleri neticesinde elde edilen bulgular özetlenmektedir. Saha çalışmasının diğer aşamalarında, anket içeriğinin genişletilerek 11 il genelinde uygulanmasının yanı sıra, diğer illere göç eden bölge halkının geri dönmesi için gereken teşvikler ve çalışan/meslek açıklarının tespiti ile alınması gereken önlemler gibi yan çalışmaların yürütülmesi planlanmaktadır.

Saha çalışmasında yukarıda belirtilen 5 ilin 22 ilçesinde 283 yüz yüze görüşme gerçekleştirilmiştir. Görüşmelerde deprem sonrasında iş yerlerinin hasarının büyük boyutlarda olduğu; ekipmanlarının enkaz altında kalması, ürünlerinin ve stoklarının zarar görmesi yanında, çalışanların vefat ve diğer illere göç etmesi nedeniyle önemli istihdam kaybı da yaşandığı, bu nedenle kapasite düşüşlerinin derinleştiği belirtilmiştir. Özellikle, tarım sektöründeki birinci öncelikli sorunun iş gücü kaybı olduğu görülmektedir. Diğer taraftan, altyapı ve lojistik sorunların devam ettiği, bu nedenle tedarik temininde sıkıntıların daha da zorlaştığı, bölgede ödeme sisteminin kilitlendiği, bölge dışında ticaret yapan işletmelerin bile nakit döngüsünü ayarlayamadıkları belirtilmektedir.

Şehirlerde normal hayatın başlaması ve ticaret döngüsünün ilerlemesi için geçici barınak sorunun öncelikli olarak çözülerek diğer şehirlere göç etmiş bölge halkının dönmesi gerekli koşuldur. Bu çerçevede, eğitim-öğretimin başlaması da önemli bir aşama olarak değerlendirilmektedir.  Kamunun sağladığı desteklerin sahaya yansımadığı ve koordinasyonun sağlanamadığı belirtilmekte; bölge illerinin ilçe bazında öncelikli teşvik bölgeleri altında yer alması sağlanarak buralarda gerekli vergi muafiyetleri ve istisnalarının uygulanması, yatırım teşviklerinin verilmesi, bölgeye özel uygun koşullu kredilerin tanımlanması ve KGF’nin küçük esnaf dâhil kullanıma açılması acil destek alanları olarak sıralanmaktadır.

Birinci saha çalışması raporuna erişmek için tıklayınız.